Tham vọng biến Yak-130 thành chiến đấu cơ giá rẻ của Nga

Tập đoàn Máy bay Thống nhất (UAC) của Nga hôm 23/10 thông báo đã xuất xưởng nguyên mẫu máy bay Yak-130M thứ hai và đang lắp ráp chiếc thứ ba, phục vụ chương trình thử nghiệm toàn diện của dòng phi cơ này.

“Yak-130M được phát triển dựa trên phân tích và kinh nghiệm từ hàng loạt xung đột. Nỗ lực phát triển chiến đấu cơ hạng nhẹ trên nền tảng máy bay huấn luyện chiến đấu phù hợp với xu thế hàng không quân sự thế giới. Mục tiêu của dự án là hiện đại hóa, mở rộng đáng kể năng lực tác chiến của dòng Yak-130”, Dmitry Popov, Phó tổng công trình sư của dự án Yak-130, cho hay.

Yak-130 nguyên bản là máy bay phản lực được phát triển cho nhiệm vụ huấn luyện. Phi công hướng dẫn ngồi phía sau, trong khi học viên chuyển loại ngồi phía trước. Sau khi tốt nghiệp huấn luyện sơ cấp với máy bay cánh quạt, học viên sẽ phải lái thành thạo Yak-130 trước khi được học lái tiêm kích chiến đấu.

Thiết bị điện tử và tính năng vận hành của Yak-130 tương đồng với các tiêm kích hiện đại của Nga như Su-30SM, Su-35S và Su-57, giúp đơn giản hóa quá trình huấn luyện và tiết kiệm chi phí.

Yak-130 có khối lượng rỗng 4,6 tấn, nhưng có thể mang tới 3 tấn vũ khí các loại trên 6 giá treo và 1,7 tấn nhiên liệu. Vũ khí uy lực nhất của nó là tên lửa đối không tầm ngắn R-73E với tầm bắn 30 km và bom dẫn đường quang truyền hình KAB-500Kr.

Điều này cho phép Yak-130 thực hiện nhiều nhiệm vụ như tấn công đường không và diệt mục tiêu mặt đất, không thua kém gì các mẫu tiêm kích đa năng của Nga.

Tính đến đầu năm nay, UAC đã xuất xưởng hơn 200 máy bay Yak-130, phần lớn được bàn giao cho không quân và không quân hải quân Nga, cũng như phục vụ xuất khẩu cho 7 quốc gia.

Tại Nga, Yak-130 vẫn chỉ phục vụ công tác huấn luyện phi công, trong khi hàng loạt nước đã sử dụng chúng như cường kích hạng nhẹ.

Không quân Myanmar năm 2022 triển khai phi đội Yak-130 để không kích chính xác nhằm vào các cứ điểm phiến quân vùng Rakhine. Iran đã thử nghiệm Yak-130 trong vai trò máy bay đánh chặn phi cơ không người lái (UAV), thay vì huy động những loại tiêm kích chuyên biệt có chi phí vận hành cao hơn nhiều.

Điều đó dường như đã thúc đẩy UAC triển khai dự án Yak-130M, nhằm tận dụng tối đa tiềm năng chiến đấu của dòng máy bay huấn luyện này.

Phiên bản Yak-130M giữ nguyên khung thân và động cơ, giúp đơn giản hóa quá trình sản xuất và không đòi hỏi đào tạo chuyên biệt cho phi công so với hiện nay. Sự khác biệt lớn nhất nằm ở hệ thống điện tử và vũ khí.

Phiên bản Yak-130M trang bị radar mảng pha quét điện tử chủ động (AESA) BRLS-130R với khả năng trinh sát trong mọi thời tiết và phát hiện được UAV cỡ nhỏ ở khoảng cách gần 30 km. Radar này cũng có thể vận hành trong chế độ quét mặt đất, tích hợp với hệ thống ngắm bắn quang học – laser và ảnh nhiệt SOLT-130K để chỉ thị mục tiêu cho vũ khí dẫn đường.

Số giá treo vũ khí được nâng từ 6 lên 9, cho phép sử dụng tên lửa đối không tầm ngắn R-73, tên lửa đối đất Kh-38MLE dẫn đường bằng laser và bom dẫn đường chính xác KAB-500.

Hệ thống phòng vệ President-S130 bao gồm thiết bị cảnh báo chiếu xạ và tên lửa tiếp cận, bộ gây nhiễu chủ động và mồi bẫy, giúp tăng khả năng sống sót của Yak-130M trên chiến trường. Tổ hợp liên lạc KSS-130 cũng bổ sung năng lực kết nối và chia sẻ dữ liệu, cải thiện khả năng hiệp đồng với những tiêm kích hạng nặng trong chiến đấu.

Những nâng cấp này biến Yak-130M thành chiến đấu cơ hạng nhẹ đa năng, phù hợp cho nhiệm vụ tuần tra biên giới, yểm trợ mặt đất và đánh chặn UAV.

“Sử dụng máy bay đắt tiền như Su-30SM, Su-35S để đánh chặn UAV giá rẻ không hiệu quả về kinh tế, trong khi những phi cơ cánh quạt trang bị vũ khí bộ binh khó đạt hiệu suất chiến đấu cao. Yak-130M có thể lấp khoảng trống này”, tướng không quân Vladimir Popov, phi công công huân Nga, nêu quan điểm.

Chuyển đối máy bay phản lực huấn luyện thành chiến đấu cơ là giải pháp được nhiều nước áp dụng, nổi bật là tiêm kích hạng nhẹ FA-50 do Hàn Quốc phát triển dựa trên dòng máy bay huấn luyện KAI T-50, hoặc cường kích EMB 314 Super Tucano của Brazil.

6 quốc gia đang biên chế dòng FA-50, trong đó có thành viên NATO là Ba Lan, trong khi EMB 314 được Brazil và 21 quốc gia khác vận hành.

“Yak-130M là chiến lược thông minh của Nga để nhắm tới thị trường xuất khẩu, khi cung cấp sản phẩm có giá rẻ và chi phí vận hành thấp hơn tiêm kích Sukhoi hoặc MiG, nhưng vẫn có năng lực chiến đấu cao. Nó phù hợp với khu vực Trung Đông hay châu Phi”, Justin Bronk, chuyên gia hàng không tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI), cho hay.

Phong Lâm (Theo Army Recognition, Flight Global)