Có tốc độ của ôtô nhưng trang bị thô sơ như xe đạp, di chuyển ở hạ tầng không đảm bảo khiến xe máy trở nên nguy hiểm.
Là người đã nhiều năm sử dụng cả xe máy và ôtô để di chuyển trong thành phố, tôi nhận thấy có một thực tế rất rõ: xe máy – phương tiện phổ biến nhất ở Việt Nam cũng là phương tiện nguy hiểm nhất. Nguy hiểm không chỉ vì thiết kế nhỏ, thiếu an toàn, mà còn vì thói quen, tâm lý và hạ tầng giao thông của chúng ta chưa được xây dựng phù hợp để bảo vệ người đi xe hai bánh.
Ở các nước phát triển, tỷ lệ người sử dụng ôtô cao hơn hẳn, không chỉ vì họ giàu hơn, mà vì ôtô an toàn hơn về bản chất. Khi ngồi trong một chiếc ôtô, người lái và hành khách được bao bọc bởi lớp khung kim loại chắc chắn, có túi khí, dây an toàn, hệ thống phanh ABS, cảm biến va chạm, camera lùi, cảnh báo điểm mù… Trong khi đó, người đi xe máy hoàn toàn “trần trụi” giữa dòng xe hỗn loạn. Một cú va quệt nhẹ cũng có thể khiến người điều khiển ngã xuống đường, gặp chấn thương nghiêm trọng hoặc tệ hơn là mất mạng.
Tôi thấy phần lớn các vụ tai nạn giao thông đường bộ ở Việt Nam đều liên quan đến xe máy. Chúng ta có thể thấy điều đó hằng ngày trên đường: chỉ một cái lạng tay, một cú phanh gấp, hay một người sang đường không quan sát cũng có thể gây nên hậu quả khôn lường. Trong khi đó, tai nạn ôtô, dù cũng xảy ra nhưng xác suất gây chết người thấp hơn nhiều.
Một nguyên nhân nữa khiến xe máy trở nên nguy hiểm là mật độ quá cao. Ở các thành phố lớn như Hà Nội hay TP HCM, mỗi gia đình có thể sở hữu hai đến ba chiếc xe máy. Đường phố vốn nhỏ hẹp, cộng thêm hàng triệu phương tiện hai bánh chen chúc nhau, khiến giao thông hỗn loạn. Người đi xe máy dễ rơi vào tình huống nguy hiểm: né ôtô, tránh người đi bộ, luồn lách giữa dòng xe bus, thậm chí lao lên vỉa hè khi tắc đường. Tất cả những hành vi ấy xuất phát từ sự tiện lợi và thói quen “chạy nhanh, đi tắt”, nhưng lại vô tình đặt chính người điều khiển vào rủi ro cao.
Thêm vào đó, ý thức giao thông của một bộ phận người đi xe máy còn rất đáng lo ngại. Việc không đội mũ bảo hiểm đúng quy cách, vượt đèn đỏ, đi ngược chiều, phóng nhanh, nghe điện thoại khi lái xe… vẫn diễn ra hằng ngày. Xe máy nhỏ gọn khiến người ta có cảm giác “linh hoạt”, “tự do” nhưng lại quên mất rằng chỉ một giây bất cẩn có thể cướp đi cả mạng sống. Trong khi người lái ôtô phải qua sát hạch kỹ càng, nắm luật và chịu áp lực tài chính lớn hơn, thì người đi xe máy chỉ cần vài buổi học là có bằng, thậm chí nhiều người còn “thi hộ” hoặc lái khi chưa đủ tuổi.
Một khía cạnh khác ít được nhắc đến là tâm lý người tham gia giao thông. Khi ngồi trong ôtô, người ta thường cẩn trọng hơn vì chiếc xe là tài sản lớn, mỗi va quệt có thể tốn hàng triệu đồng để sửa chữa. Nhưng khi đi xe máy, nhiều người lại chủ quan, coi thường va chạm nhỏ, sẵn sàng “đấu lái” hoặc vượt ẩu để nhanh vài phút. Chính sự chủ quan ấy khiến tai nạn xe máy thường đến bất ngờ và khó tránh.
Cũng cần nhìn nhận rằng hạ tầng giao thông Việt Nam chưa thật sự thân thiện với người đi xe hai bánh. Nhiều tuyến đường không có làn riêng, vạch kẻ mờ, gờ giảm tốc không đồng nhất, hệ thống đèn tín hiệu bố trí chưa hợp lý. Khi trời mưa, đường trơn, nắp cống lồi, ổ gà xuất hiện khắp nơi – những thứ này có thể chỉ làm ôtô xóc nhẹ, nhưng lại khiến người đi xe máy ngã lăn ra đường.
Tôi từng chứng kiến nhiều vụ tai nạn thương tâm, chỉ vì những lý do tưởng chừng nhỏ bé. Một người phụ nữ chở con đi học, bị trượt bánh khi qua vũng nước, ngã đập đầu xuống đường. Một thanh niên chạy nhanh tránh ôtô mở cửa bất ngờ, va vào dải phân cách. Tất cả đều là những tình huống không thể lường trước. Với ôtô, ít nhất bạn còn có khung xe bảo vệ. Với xe máy, mọi sai lầm đều phải trả giá trực tiếp bằng cơ thể.
Dĩ nhiên, xe máy vẫn có vai trò quan trọng trong đời sống của người Việt – đặc biệt ở những con ngõ nhỏ, vùng nông thôn hay khu vực chưa phát triển hạ tầng. Nhưng khi các thành phố đang hướng tới giao thông văn minh hơn, chúng ta cần thay đổi tư duy sử dụng xe máy. Thay vì coi đó là phương tiện chính, nên hướng tới dùng phương tiện công cộng, hoặc dần chuyển sang ôtô cỡ nhỏ, xe điện, xe đạp, đi bộ – những hình thức an toàn và bền vững hơn. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý cũng cần có lộ trình rõ ràng: tổ chức làn đường riêng cho xe máy, tăng cường kiểm tra vi phạm, xử phạt nghiêm các hành vi nguy hiểm, và quan trọng hơn cả là giáo dục văn hóa giao thông từ trong trường học. Người đi xe máy cần hiểu rằng họ đang điều khiển một phương tiện đầy rủi ro, chứ không chỉ “đi cho tiện”. Mỗi khi tôi ngồi trong ôtô nhìn qua cửa kính, thấy hàng trăm người trên xe máy chen chúc dưới mưa, giữa dòng khói bụi và tiếng còi, tôi lại thầm nghĩ: “Chỉ cần một chiếc xe lệch tay lái, một cú phanh gấp, là có thể xảy ra bi kịch”.
Xe máy đã gắn bó với người Việt suốt mấy thập kỷ, nhưng cũng là “con dao hai lưỡi” mà chúng ta cần nhìn lại. An toàn giao thông không chỉ là trách nhiệm của nhà nước, mà còn là sự lựa chọn của mỗi người. Chúng ta có thể chọn đi chậm hơn, cẩn thận hơn, chọn phương tiện an toàn hơn để bảo vệ chính mình và những người thân yêu. Bởi cuối cùng, điều quý giá nhất không phải là đi nhanh hay tiện, mà là được về nhà an toàn sau mỗi chuyến đi.
Độc giả Thu Sang
