Mỹ sẽ tốn rất nhiều chi phí và thời gian để nối lại thử hạt nhân, đồng thời thúc đẩy những cường quốc khác hành động tương tự.
Tổng thống Donald Trump hôm 30/10 thông báo đã chỉ thị Bộ Quốc phòng Mỹ lập tức nối lại thử nghiệm vũ khí hạt nhân, cho rằng đây là động thái “dựa trên cơ sở bình đẳng” do các quốc gia khác đang tiến hành thử nghiệm. Khi được hỏi liệu Mỹ dự kiến thực hiện hoạt động này ở đâu, ông Trump cho biết đã có địa điểm và sẽ công bố thông tin sau.
Chưa rõ Tổng thống Trump đề cập đến thử nghiệm phương tiện mang phóng hay vũ khí hạt nhân thật sự. Mỹ và Nga những năm qua thường xuyên thử các khí tài trong “bộ ba răn đe hạt nhân”, nhưng chúng đều không có đầu đạn hoặc chỉ mang thiết bị mô phỏng. Lần gần nhất Washington thử nghiệm vũ khí hạt nhân là năm 1992.
“Khởi động lại thử nghiệm vũ khí nguyên tử sẽ là bước ngoặt lớn với Mỹ. Động thái này rất tốn kém, cũng như sẽ thúc đẩy các cường quốc hạt nhân khác làm theo”, Howard Altman, biên tập viên của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone, nhận xét.
Một vụ thử vũ khí hạt nhân tại bang Nevada của Mỹ tháng 7/1962. Ảnh: NNSA
Kho vũ khí nguyên tử của Mỹ hiện nay thuộc quyền quản lý của Bộ Năng lượng, không phải do Bộ Quốc phòng kiểm soát. Dữ liệu của Bộ Năng lượng Mỹ tính đến tháng 9/2023 cho thấy nước này sở hữu 3.748 đầu đạn hạt nhân, trong đó 2.170 đầu đạn ở trạng thái sẵn sàng khai hỏa.
Hans Kristensen, giám đốc Dự án Thông tin Hạt nhân thuộc Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ (FAS), cho biết Nhà Trắng sẽ phải yêu cầu Bộ Năng lượng tiến hành các bước chuẩn bị cho vụ thử. Ngoài ra, quốc hội Mỹ sẽ phải phê duyệt ngân sách bổ sung, do nước này không còn chương trình thử vũ khí hạt nhân.
“Không hiểu ông Trump đang muốn đề cập tới điều gì. Nếu ông ấy muốn thử nghiệm nổ hạt nhân, quá trình này sẽ khó lòng trở thành hiện thực trong vòng 18 tháng, đồng thời đòi hỏi ngân sách lớn và phải được quốc hội Mỹ chấp thuận”, ông Kristensen cho hay.
Chuyên gia của FAS cũng cảnh báo rằng động thái thử nghiệm vũ khí nguyên tử của Mỹ sẽ khiến những cường quốc hạt nhân trên thế giới làm theo. “Tất cả quốc gia này sẽ hưởng lợi rất nhiều nếu Mỹ tái khởi động thử nghiệm hạt nhân”, Kristensen cho biết.
Daryl Kimball, giám đốc điều hành của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí (ACA) có trụ sở tại Mỹ, cho biết “những gì sẽ được thử nghiệm” là câu hỏi lớn mà cấp dưới của ông Trump phải làm rõ.
“Các vụ thử trước đây được tiến hành để kiểm tra thiết kế đầu đạn mới, xem thiết bị có phát nổ, đạt sức công phá và sở hữu đặc điểm mong muốn không. Đó là lý do khiến Mỹ tiến hành phần lớn trong 1.030 lần thử vũ khí hạt nhân. Tôi không rõ họ muốn tìm hiểu điều gì về mặt kỹ thuật, cũng không có lý do gì để Mỹ thử vũ khí hạt nhân đang biên chế”, Kimball nói.
Giám đốc ACA giải thích rằng Mỹ không cần thử vũ khí nguyên tử do đã triển khai chương trình quản lý “với ngân sách dồi dào, sử dụng các phương pháp phi hạt nhân, không cần thử nổ, để bảo đảm hoạt động của 7 loại đầu đạn trong biên chế”.
Tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III phóng từ căn cứ Vandenberg, bang California, Mỹ, tháng 2/2020. Ảnh: USAF
Khi được hỏi về thời gian cần để triển khai thử vũ khí hạt nhân, Kristensen cho biết Mỹ sẽ cần 6-10 tháng cho một vụ nổ đơn giản. Hoạt động với đầy đủ trang thiết bị sẽ cần 24-36 tháng, trong khi một vụ thử để phát triển đầu đạn mới là khoảng 60 tháng.
Jon Wolfsthal, giám đốc dự án Rủi ro Toàn cầu của FAS, nêu mốc thời gian vài tháng cho một vụ thử nhanh chóng, cũng như ít nhất 18 tháng cho hoạt động với đầy đủ trang thiết bị để thu thập dữ liệu khoa học.
Kimball ước tính sẽ cần 36 tháng để triển khai thử nghiệm nổ hạt nhân dưới lòng đất có kiểm soát. “Thử nghiệm khoa học tiêu tốn thời gian và công sức hơn nhiều so với màn trình diễn đơn giản. Về lý thuyết, Mỹ có thể phóng tên lửa Minuteman III rồi kích nổ đầu đạn hạt nhân trên cao sau đó khoảng một giờ. Tuy nhiên, tôi nghĩ đây không phải là điều ông Trump đang nói đến”, ông nói.
Cả ba chuyên gia đều dự báo Mỹ có thể thử vũ khí hạt nhân tại thao trường ở bang Nevada. Đây là nơi Mỹ thực hiện phần lớn hoạt động thử vũ khí nguyên tử kể từ năm 1951, trong đó có 100 vụ nổ trong khí quyển.
Gần 10.000 đầu đạn hạt nhân đang biên chế khắp thế giới. Bấm vào ảnh để xem đầy đủ
Biên tập viên Altman nhận định các vụ Nga thử tên lửa hành trình Burevestnik và ngư lôi Poseidon, đều sử dụng động cơ nguyên tử, có thể là lý do khiến ông Trump đưa ra tuyên bố “lập tức nối lại thử vũ khí hạt nhân”.
“Phát biểu của ông Trump mang tính chính trị, là động thái ăn miếng trả miếng đối với những gì mà ông ấy cho rằng các nước khác đang làm. Chúng tôi theo dõi vấn đề này cực kỳ cẩn thận và không thấy quốc gia nào thử hạt nhân trong thời gian qua. Tổng thống Mỹ sẽ cần giải thích về phát ngôn này. Tôi nghĩ ông Trump dường như đang nhầm lẫn về vấn đề nói trên”, Kimball nêu quan điểm.
Nguyễn Tiến (Theo War Zone, AFP, AP)
