Với chiến thuật bạo lực, thành viên đông đảo, băng Comando Vermelho được cho là đã kiểm soát 50% thế giới ngầm Rio de Janeiro, trở thành cơn đau đầu của chính quyền.
Ít nhất 40 thi thể nằm trên đường phố ở Rio de Janeiro một ngày sau cuộc đụng độ giữa cảnh sát Brazil và băng đảng Comando Vermelho. Giới chức Rio de Janeiro hôm 28/10 triển khai khoảng 2.500 cảnh sát và binh lính với yểm trợ của trực thăng và thiết giáp mở chiến dịch tấn công vào các khu ổ chuột Penha và Alemao để trấn áp các thành viên Comando Vermelho. Cuộc đấu súng dữ dội nổ ra sau đó, khiến ít nhất 119 người chết, trong đó có 115 nghi phạm và 4 cảnh sát.
Cuộc đột kích, được cho là chiến dịch quyết liệt nhất của cảnh sát Rio de Janeiro, đã bắt được 81 nghi phạm. Thống đốc Rio de Janeiro Claudio Castro bày tỏ đồng tình với cuộc truy quét, gọi đây “ngày lịch sử” trong cuộc chiến chống tội phạm của bang này. Trong khi đó, các nhóm nhân quyền kêu gọi điều tra về cuộc đột kích do số lượng người chết quá lớn.
Câu hỏi đặt ra là băng Comando Vermelho thực tế lớn mạnh đến đâu và nguy hiểm như thế nào mà khiến cảnh sát Brazil phải ra tay cứng rắn như vậy.
Cảnh sát Brazil bắt các nghi phạm được cho là thành viên băng đảng Comando Vermelho ở Rio de Janeiro trong cuộc đột kích hôm 28/10. Ảnh: AFP
Theo InSight Crime, nhóm nghiên cứu về tội phạm có tổ chức, Comando Vermelho là băng đảng tội phạm lâu đời nhất Brazil. Nhóm này hình thành từ một nhà tù ở Rio de Janeiro vào những năm 1970, khởi đầu bằng việc góp quỹ để tiến hành các cuộc vượt ngục và giảm bớt khó khăn cho tù nhân.
“Những điều kiện tồi tệ trong nhà tù Candido Mendes trên đảo Ilha Grande thuộc bang Rio de Janeiro đã thúc đẩy các tù nhân tập hợp lại với nhau để sinh tồn”, InSight Crime viết.
Nhưng sau đó, nhóm chuyển sang cướp ngân hàng, hoạt động tội phạm rất phổ biến vào những năm 1980. Trải qua một thời gian, Comando Vermelho nhận ra rằng buôn bán ma túy sinh lợi nhiều hơn và ít rủi ro hơn. Họ bắt đầu với quy mô nhỏ, buôn bán cần sa tại những khu ổ chuột của Rio de Janeiro.
Nửa thế kỷ sau, Comando Vermelho đã mở rộng đáng kể quy mô, chuyển sang buôn bán cocaine, cần sa và vũ khí trên phạm vi quốc tế. Theo Insight Crime, nhóm có tới 30.000 thành viên. Nhiều người là những thanh niên nghèo khó, da màu từ các khu ổ chuột, thường xuyên lang thang cả ngày, phê thuốc, tương lai mịt mờ.
Trong thập kỷ qua, nhóm mở rộng ra khắp đất nước thông qua liên minh với các băng đảng địa phương khác. Từ năm 2022, Comando Vermelho bắt đầu tái chiếm những khu phố ở Rio de Janeiro vốn từng rơi vào tay các băng đảng ma túy đối thủ hoặc lực lượng bán quân sự. Comando Vermelho được cho là đang kiểm soát “một nửa thành phố”.
Đến năm 2024, cán cân quyền lực trong thế giới ngầm tội phạm đã nghiêng về phía Comando Vermelho. Nhóm cũng đang mở rộng quyền kiểm soát ra ngoài Rio de Janeiro. Theo AP, vào cuối năm ngoái, Comando Vermelho đã kiểm soát một nửa số đô thị ở vùng Amazon, tăng từ 1/4 so với năm trước đó.
Theo Julia Quirino, nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành Xã hội học và Nhân chủng học tại Đại học Liên bang Rio de Janeiro (UFRJ), chỉ 11% lợi nhuận của Comando Vermelho đến từ buôn bán ma túy. Phần còn lại đến từ việc “tống tiền các thương nhân” và cung cấp những dịch vụ “thiết yếu” như phân phối khí đốt, bán nước và vận tải. Nhóm gần đây còn phát triển cả một ứng dụng di động chia sẻ chuyến đi.
“Đây là dấu hiệu cho thấy các nhóm vũ trang bất hợp pháp đang kết hợp công nghệ số để mở rộng khả năng kiểm soát lãnh thổ và đa dạng hóa doanh thu”, bà cho hay.
Một chiếc xe được băng đảng dùng làm rào chắn tại khu ổ chuột Vila Cruzeiro ở Rio de Janeiro hôm 28/10. Ảnh: AFP
Ignacio Cano, học giả nghiên cứu về tội phạm có tổ chức thuộc Đại học bang Rio de Janeiro, mô tả Comando Vermelho “là băng đảng bạo lực nhất, chống đối cảnh sát mạnh nhất, trực diện nhất”. Theo ông, bất cứ ai trong lực lượng cảnh sát lên kế hoạch tấn công vào thành trì của Comando Vermelho chắc chắn đều biết rõ rằng họ sẽ đáp trả dữ dội.
Một người dân Rio de Janeiro cho hay Comando Vermelho đã chống trả cảnh sát bằng vũ khí hạng nặng và ném bom từ máy bay không người lái (drone). “Cảnh tượng không khác gì xung đột ở Ukraine”, người này nói.
Giới chức cho biết cuộc đột kích ở Rio de Janeiro nhằm ngăn Comando Vermelho tiếp tục bành trướng. Giới chức Rio de Janeiro cũng muốn mạnh tay với Comando Vermelho vì băng đảng đã cho phép các trùm ma túy từ những bang khác tị nạn trong thành phố.
Marta Hurtado, phát ngôn viên Văn phòng Cao ủy Liên Hợp Quốc về Nhân quyền (OHCHR), cho biết bà “hiểu rõ những thách thức trong việc đối phó với những băng đảng bạo lực và được tổ chức tốt như Comando Vermelho”. Tuy nhiên, bà kêu gọi Brazil ” phải đảm bảo rằng các chiến dịch thực thi pháp luật phải tuân thủ những tiêu chuẩn quốc tế về việc sử dụng vũ lực”.
Vũ Hoàng (Theo TIME, El Pais, AFP, Reuters)
