Từ năng lượng tái tạo đến công nghệ số, Liên minh châu Âu (EU) đang định vị Việt Nam như một trung tâm đầu tư mới ở châu Á.
Phòng Thương mại và Công nghiệp Pháp tại Việt Nam cho biết EU đã đưa Việt Nam vào vị trí trọng tâm trong chiến lược Global Gateway – chính sách huy động vốn cho hạ tầng xanh, số và kết nối toàn cầu. Sự chuyển hướng này không chỉ mang tính ngoại giao mà đã được thể hiện bằng các dự án và dòng vốn lớn.
Theo Cục Thống kê, vốn FDI vào Việt Nam duy trì đà tăng trong năm nay, đạt hơn 28,5 tỷ USD chín tháng, tăng hơn 15% so với cùng kỳ năm trước. Trong số 82 nền kinh tế có dự án mới, EU nằm trong nhóm 10 khu vực đầu tư lớn nhất, đứng thứ sáu sau Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Đài Loan và Hong Kong.
Đầu tư từ châu Âu vào Việt Nam tăng mạnh giai đoạn 2010-2019, chững lại vì Covid-19, rồi phục hồi từ 2022 với quy mô dự án lớn hơn. Tính đến năm ngoái, EU có khoảng 2.450 dự án, tổng vốn hơn 30,6 tỷ USD; trong đó Hà Lan, Pháp, Luxembourg và Đức chiếm trên 20 tỷ USD. Dòng vốn chủ yếu vào công nghệ, dịch vụ và các ngành có giá trị gia tăng cao.
Các dự án gần đây cho thấy xu hướng “xanh hóa” và “số hóa” đầu tư châu Âu tại Việt Nam. EU cam kết hỗ trợ 430 triệu euro cho dự án Thủy điện tích năng Bắc Ái – công trình thuộc Quan hệ Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), dự kiến vận hành năm 2029, công suất 1.200 MW. Dự án vừa bổ sung nguồn điện sạch, vừa tạo hàng nghìn việc làm.
Tại Bình Định cũ, SYRE Impact AB (Thụy Điển) đầu tư 1 tỷ USD xây dựng tổ hợp sản xuất và tái chế polyester, công suất 100.000-250.000 tấn hạt PET mỗi năm. Đây là mô hình kinh tế tuần hoàn tiên phong trong ngành dệt may, góp phần hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Ngoài ra lĩnh vực chuyển đổi số và công nghệ cao cũng ngày càng thu hút nhà đầu tư châu Âu. Tháng 4, LEGO (Đan Mạch) khánh thành nhà máy thứ hai ở châu Á đặt tại Việt Nam, vốn hơn 1 tỷ USD, vận hành bằng năng lượng tái tạo – biểu tượng cho làn sóng đầu tư công nghệ cao từ châu Âu.
Nhà máy LEGO tại Khu công nghiệp VSIP III được xây dựng trên khu đất rộng 44 hecta, với 5 toà nhà có tổng diện tích 150.000 m2. Ảnh: LEGO
EU cũng mở rộng hợp tác với Việt Nam trong giáo dục, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Từ năm 2024, khu vực này hỗ trợ Việt Nam đánh giá mức độ sẵn sàng về đạo đức trong trí tuệ nhân tạo (AI Ethical Readiness), dựa trên phương pháp của UNESCO. Kết quả dự án, gồm bộ công cụ hỗ trợ cơ quan tư pháp về đạo đức và quyền con người trong ứng dụng AI, sẽ được công bố tại hội nghị Bộ trưởng ASEAN ngày 27/10 ở Ninh Bình.
Ngoài ra, EU triển khai dự án giáo dục nghề nghiệp – kỹ năng xanh và số trị giá 50 triệu euro, do GIZ (Đức) và Expertise France (Pháp) thực hiện, hướng tới đào tạo nhân lực cho các ngành công nghiệp mũi nhọn như bán dẫn. Thông qua cơ chế TAIEX, EU còn huy động chuyên gia Phần Lan và Estonia hỗ trợ Việt Nam sửa đổi Luật Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, được Quốc hội thông qua tháng 6. Sau bão Matmo, EU kích hoạt hệ thống bản đồ vệ tinh khẩn cấp ECHO Copernicus để hỗ trợ đánh giá thiệt hại và ứng phó.
Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier nhận định nơi này có tiềm năng trở thành trung tâm khu vực về kết nối, trí tuệ nhân tạo và an ninh mạng. Ông cho rằng chiến lược Global Gateway khác biệt vì thúc đẩy đầu tư vào hạ tầng chất lượng cao, tuân thủ các tiêu chuẩn xã hội và môi trường. “Việt Nam là đối tác lý tưởng vì chia sẻ tầm nhìn với EU về tăng trưởng xanh và kinh tế số bao trùm”, ông nói.
EU xem Việt Nam là mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị số Đông Nam Á, nhờ nhân lực công nghệ, chính sách cởi mở và vị trí địa lý chiến lược. Mục tiêu không chỉ là đầu tư mà còn hỗ trợ Việt Nam hoàn thiện khung pháp lý dữ liệu theo chuẩn châu Âu (tương tự GDPR), củng cố niềm tin và bảo vệ người tiêu dùng trong nền kinh tế số.
Trong bối cảnh hợp tác số giữa hai bên, ngày 21/10, tại TP HCM sẽ diễn ra cuộc gặp giữa doanh nghiệp Việt cùng các tập đoàn, quỹ đầu tư châu Âu và các nhà cung cấp giải pháp trong lĩnh vực dữ liệu và bán dẫn, nhằm tăng kết nối đầu tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
Theo EuroCham, chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) quý III năm nay đạt 66,5 điểm – cao nhất ba năm qua, song 65% doanh nghiệp vẫn phản ánh vướng mắc về thủ tục và sự khác biệt chính sách giữa các địa phương.
Giới chuyên gia cho rằng Việt Nam cần đẩy nhanh cải cách, hoàn thiện hạ tầng dữ liệu, năng lượng tái tạo và giao thông bền vững, đồng thời phát triển nhân lực số – đặc biệt trong bán dẫn và AI.
EuroCham nhận định, nếu Việt Nam tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư và tăng tính minh bạch, nơi đây có thể trở thành đối tác công nghệ chiến lược của EU tại châu Á – nơi hội tụ vốn, tri thức và đổi mới sáng tạo, mở ra giai đoạn hợp tác “xanh – số song hành” giữa hai nền kinh tế.
Thi Hà