Sau khi FTSE Russell công bố Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi (emerging market – EM), nhiều đơn vị phân tích đều đánh giá cao cột mốc này với sự phát triển của chứng khoán trong nước. Tin tức mang theo nhiều kỳ vọng, nổi bật nhất là kịch bản dòng vốn đầu tư nước ngoài sẽ rót vào Việt Nam. Chứng khoán VPBank (VPBankS) dự báo thị trường có thể đón nhận khoảng 3-7 tỷ USD. Trong đó, dòng vốn từ các quỹ thụ động khoảng 1,5 tỷ USD. Phần còn lại sẽ đến từ các quỹ chủ động, vốn được FTSE ước tính có tổng tài sản gấp 5 lần so với các quỹ ETF.

Nói với VnExpress, ông Hồ Quốc Bình, Giám đốc đầu tư Công ty quản lý Quỹ Thành Công (TCAM), cho rằng nhà đầu tư cần tránh hiểu lầm dòng tiền nước ngoài sẽ “ồ ạt” đổ vào thị trường Việt Nam ngay lập tức. Quá trình giải ngân vốn của họ sau sự kiện nâng hạng được dự báo kéo dài đáng kể, thường từ 1-1,5 năm. Lộ trình giải ngân được chia thành nhiều giai đoạn và phụ thuộc vào bản chất của từng loại quỹ.

Cụ thể, các quỹ chủ động (active funds) có tính linh hoạt cao hơn và có thể tham gia sớm hơn, thường là dòng tiền “đi trước” mỗi khi có thông tin tích cực. Nếu các quỹ chủ động đánh giá cao về tiềm năng của chứng khoán Việt Nam và quyết định tham gia sớm, thị trường sẽ chứng kiến dòng tiền này đổ vào đầu tiên. “Tốc độ và lượng tiền vào nhiều hay ít trong giai đoạn hơn một năm tới sẽ phụ thuộc chủ yếu vào đánh giá và hành động của các nhà đầu tư chủ động”, chuyên gia dự đoán.

Còn các quỹ thụ động (ETFs, index funds) thường bị ràng buộc bởi chỉ số tham chiếu. Các quỹ này gần như phải đợi đến tháng 9 năm sau (thời điểm Việt Nam chính thức được nâng hạng và có tỷ trọng cụ thể trong rổ chỉ số) mới có thể cơ cấu danh mục. Sau đó, các quỹ sẽ cần thêm khoảng thời gian, 3-6 tháng, để hoàn thành việc phân bổ vốn.

Chuyên gia phân tích độc lập Huỳnh Hoàng Phương nói rằng giải ngân thành nhiều đợt (tranches) là chuyện phổ biến. Tần suất giải ngân sẽ tùy theo số vốn được phân bổ và tỷ trọng của thị trường trong bộ chỉ số. Ước tính Việt Nam chiếm khoảng 0,5% rổ chỉ số EM, theo ông Phương là quá lớn so với thanh khoản và giá trị vốn ngoại có thể mua vào trên thị trường hiện tại. Do đó, việc phân bổ vốn của nhà đầu tư nước ngoài sẽ chia ra từng đợt. Ngược lại, những thị trường nhỏ hơn, ví dụ như Hy Lạp chỉ chiếm quanh 0,067% rổ thị trường phát triển, có thể được giải ngân một lần duy nhất.

Khi một quốc gia được FTSE Russell nâng hạng, toàn bộ các quỹ chỉ số (index funds) theo dõi bộ chỉ số của họ phải mua cổ phiếu của thị trường đó để phản ánh đúng tỷ trọng mới. Nếu tất cả quỹ thụ động mua cùng lúc có thể dẫn tới việc khối lượng cầu ngoại tăng đột biến, kéo theo giá cổ phiếu tăng quá nhanh, tạo ra biên độ biến động và rủi ro thanh khoản leo cao, gây “sốc cung – cầu” cho thị trường nội địa.

Do đó để giảm chấn, FTSE Russell chia quá trình này ra nhiều đợt tái cơ cấu (tranches) nhằm giúp các quỹ có thời gian chuẩn bị dòng tiền và giải ngân dần, thị trường trong nước cũng có thể hấp thụ khối lượng giao dịch lớn mà không gây “méo” giá.

Ngoài ra tại nhiều thị trường mới nổi, họ vẫn có giới hạn sở hữu nước ngoài, thanh khoản thấp ở một số mã bluechip và những ràng buộc hành chính như hệ thống bù trừ, thanh toán, “room” giám sát… Vì thế nếu giải ngân hàng loạt sau khi nâng hạng, một số cổ phiếu không đủ “room” để quỹ ngoại mua, việc tái cơ cấu không thể hoàn tất đúng tỷ trọng làm ảnh hưởng đến tính chính xác của chỉ số.

Việc giải ngân theo từng đợt không bắt buộc theo quy định pháp lý nhưng là thông lệ tiêu chuẩn và được FTSE quyết định theo từng trường hợp. Trong quy trình phân loại thị trường cổ phiếu các nước, tổ chức này ghi rõ họ có thể thực hiện tái cơ cấu theo nhiều đợt để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra trật tự và tránh biến động mạnh.

Thống kê của Chứng khoán Bảo Việt (BVSC) trên 5 quốc gia được FTSE Russell nâng hạng thị trường chứng khoán gần nhất cho thấy, chỉ có Romania được giải ngân trong một lần. Tỷ trọng của thị trường này trong rổ chỉ số FTSE EM chỉ khoảng 0,085%. Bốn thị trường còn lại gồm Kuwait, Arab Saudi, Trung Quốc (A Share) và Iceland đều có thời gian chuyển đổi từ 2 đến 5 chặng. Các quốc gia này có tỷ trọng trong FTSE EM thấp nhất 0,13% và cao nhất là 6,5%.

Từ sau thông tin chứng khoán Việt Nam được FTSE Russell nâng hạng, khối ngoại chỉ mua ròng ba phiên 8, 16 và 21/10. Trong phần lớn phiên giao dịch, dòng tiền ròng của nhà đầu tư nước ngoài âm liên tục. Đến nay, họ đã bán ròng tổng cộng hơn 7.900 tỷ đồng trên sàn HoSE sau thông tin nâng hạng thị trường. Nếu tính từ đầu năm, con số này lên hơn 115.100 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Thành Trung, CEO đơn vị tư vấn và ủy thác đầu tư FinSuccess, dự đoán trong ngắn hạn, Việt Nam có thể phải tiếp tục đối mặt với áp lực bán ròng từ nhà đầu tư nước ngoài. Áp lực này xuất phát từ việc những quỹ ETF trước đây theo dõi chỉ số cận biên (frontier market – FR) sẽ bán ra khi Việt Nam không còn nằm trong danh mục của chỉ số họ theo dõi.

Ông Trung cho rằng, việc nước ngoài bán ròng thời gian qua cũng đã thể hiện việc này. Sau khi các quỹ theo dõi chỉ số FR bán ra, những quỹ theo dõi chỉ số EM mới bắt đầu mở tài khoản và thực hiện những thủ tục đăng ký tại Việt Nam trước khi thực hiện giải ngân.

“Nhà đầu tư không nên kỳ vọng rằng nước ngoài sẽ quay lại mua ròng ngay lập tức sau khi có thông tin nâng hạng chính thức”, ông Trung nói.

Ông Hồ Quốc Bình cũng cho rằng lo lắng trên là có cơ sở. Tuy nhiên, áp lực bán ngay lập tức vẫn chưa chắc chắn. Về nguyên tắc, cổ phiếu Việt Nam sẽ không được các quỹ này mua thêm vì đã bị loại khỏi rổ chỉ số FR, nhưng họ không bắt buộc phải bán ra ngay với lượng cổ phiếu đang nắm giữ. “Các quỹ hoàn toàn có thể giữ lại danh mục, thậm chí trong 1-2 năm tới, để dần hoàn thành việc cơ cấu”, ông nói.

Chuyên gia TCAM cho rằng dòng tiền nước ngoài tương đối dễ quan sát khi nhà đầu tư chỉ cần theo dõi lượng mua, bán hàng ngày để nắm bắt. Do đó, để tận dụng xu hướng dòng tiền nước ngoài, nhà đầu tư có thể thực hiện chiến lược tập trung vào các cổ phiếu được hưởng lợi, nhất là nhóm có “room” nước ngoài còn rộng mở, có vốn hóa lớn, có lượng cổ phiếu tự do chuyển nhượng (floating) lớn. Sau khi lọc ra những doanh nghiệp đáp ứng được 3 tiêu chí trên, ông Bình lưu ý trong giai đoạn hiện tại, nhà đầu tư hãy ưu tiên các cổ phiếu không bị khối ngoại bán ròng, hoặc đang được mua ròng, để đảm bảo an toàn.

Tất Đạt

Báo cáo tài chính quý III của Công ty cổ phần Đầu tư Thế Giới Di Động ghi nhận doanh thu thuần hơn 39.850 tỷ đồng và lãi sau thuế 1.783 tỷ đồng. Trong khi doanh thu chỉ cao hơn cùng kỳ 17%, lãi sau thuế tăng đến 120%. Hai chỉ tiêu này đều là mức cao nhất (tính theo quý) trong lịch sử hoạt động của công ty.

Lũy kế chín tháng đầu năm, Thế Giới Di Động thu hơn 113.600 tỷ đồng. Kết quả vượt xa doanh thu 99.700 tỷ đồng của cùng kỳ năm ngoái và hoàn thành 76% mục tiêu cả năm.

Theo ban lãnh đạo công ty, chuỗi cửa hàng điện thoại di động và thiết bị điện tử đóng góp hơn 76.500 tỷ đồng, tăng trưởng hai chữ số trong bối cảnh sức mua hồi phục chậm và số lượng cửa hàng ít hơn cùng kỳ. Chuỗi bách hóa mang về 34.400 tỷ đồng doanh thu nhờ có thêm 520 cửa hàng mới và tăng trưởng của ngành hàng thực phẩm tươi sống, tiêu dùng nhanh.

Ngoài bán lẻ, Thế Giới Di Động còn ghi nhận nguồn thu tài chính hơn 2.270 tỷ đồng. Hầu hết trong số này là lãi tiền gửi và đầu tư tài chính. Tính đến cuối tháng 9, công ty có hơn 38.400 tỷ đồng tiền gửi ngân hàng và trái phiếu, tăng gần 5.000 tỷ đồng so với đầu năm.

Trừ hết chi phí, Thế Giới Di Động báo lãi sau thuế chín tháng xấp xỉ 5.000 tỷ đồng, tăng 72% so với cùng kỳ. Ước tính bình quân mỗi tháng công ty lãi khoảng 554 tỷ đồng. Kết quả này giúp công ty sớm cán đích mục tiêu lợi nhuận cả năm 4.850 tỷ đồng, đồng thời vượt kỷ lục 4.901 tỷ đồng từng đạt được vào năm 2021.

Nhiều nhóm phân tích cho rằng, trong ba tháng cuối năm, tốc độ tăng trưởng lợi nhuận của Thế Giới Di Động có thể còn cao hơn. Cơ sở cho nhận định này là nhu cầu mua sắm thường tăng mạnh trong những tháng cận Tết, cộng thêm công ty có khả năng tối ưu chi phí, kiểm soát hao hụt tốt và giành thêm thị phần từ các cửa hàng nhỏ lẻ.

Theo Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), năm nay doanh nghiệp đầu ngành bán lẻ có thể lãi 5.660 tỷ đồng, vượt kế hoạch 17%. Lạc quan hơn, nhóm phân tích của Công ty Chứng khoán Phú Hưng (PHS) cho rằng con số này lên đến 6.280 tỷ đồng.

Tính đến cuối tháng 9, Thế Giới Di Động có tổng tài sản gần 80.300 tỷ đồng, tăng khoảng 10.000 tỷ đồng so với thời điểm đầu năm. Công ty còn hơn 16.000 tỷ đồng lợi nhuận chưa phân phối.

Công ty đang sở hữu hệ thống gồm 5.880 cửa hàng, trong đó 144 cửa hàng liên doanh tại Indonesia. Bách Hóa Xanh là chuỗi quy mô lớn nhất với 2.290 cửa hàng, sau đó đến Điện Máy Xanh, Thế Giới Di Động và nhà thuốc An Khang.

Phương Đông

Tại diễn đàn về các kênh đầu tư kinh doanh ngày 22/10, chuyên gia vàng – bạc, nhà đầu tư lâu năm, Chu Phương cho rằng giá vàng biến động quá lớn trong thời gian vừa qua khiến những nhà đầu tư không trường vốn, tích sản từ nền giá thấp dễ rơi vào trạng thái lo lắng, hoảng sợ.

“Nhà đầu tư mới tham gia thị trường vàng, kỳ vọng giá sẽ tăng 60% như trước đây, rất dễ bị sốc khi vừa mua đã lỗ”, bà nói. Đặc biệt, theo chuyên gia, các nhà đầu tư bất chấp an toàn mua vàng qua tay trên thị trường chợ đen không chỉ đối mặt với rủi ro thua lỗ mà cả nguy cơ vàng giả chà trộn.

Bà Phương cho rằng vàng không phải là khoản đầu tư nhỏ. Do đó, nhà đầu tư FOMO ở mức giá cao sẽ chịu rủi ro điều chỉnh thị trường, chẳng khác nào “cầm hòn than nóng”.

“Và hòn than ấy cứ chuyền từ tay người này sang tay người khác, ai cầm cuối cùng chắc chắn sẽ bị bỏng tay”, bà lưu ý.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Quang Huy, Khoa Tài chính – Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi), cho rằng nhà đầu tư cá nhân chỉ nên dành khoảng 10% nguồn lực đầu tư dài hạn vào vàng như một kênh phòng thủ an toàn. Nhà đầu tư cũng cần cân nhắc các nhịp điều chỉnh để mua vào. Còn với các nhà đầu tư lướt sóng nhỏ lẻ, chuyên gia khuyên họ thận trọng, “tránh đu đỉnh, dẫn tới thua lỗ”.

Thực tế, thời gian qua, người dân đổ xô đi mua vàng, khi chứng kiến giá kim loại quý liên tiếp lập đỉnh, phá mốc 4.300 USD một ounce. Các thương hiệu lớn trên thị trường thường xuyên treo biển “tạm hết hàng” hoặc giới hạn lượng mua chỉ một vài phân. Một số thương hiệu dù giới hạn lượng mua mỗi ngày 3 phân, nhiều người vẫn chấp nhận xếp hàng dài chờ đợi.

Theo ông Huỳnh Minh Tuấn, nhà sáng lập Công ty cổ phần tư vấn đầu tư và quản lý tài sản FIDT kiêm Phó Chủ tịch Công ty Cổ phần Chứng khoán APG, giá kim loại quý tăng mạnh nhờ vị thế là “kênh trú ẩn” trong bối cảnh kinh tế vĩ mô nhiều biến động.

Trong 10 tháng qua, giá vàng đã tăng 56% do Fed hạ lãi suất chậm hơn kỳ vọng; lo ngại khủng hoảng kinh tế toàn cầu từ các chính sách thuế quan; và nhu cầu mua vào mạnh mẽ từ các ngân hàng trung ương.

CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi) đánh giá việc người dân tăng mua vàng do xuất phát từ thói quen, tập quán của người Việt. Tâm lý này khiến giá vàng càng cao, họ càng FOMO, thậm chí sẵn sàng xếp hàng để mua. Vì vậy, giải pháp để bình ổn thị trường vàng trước hết là nâng cao tri thức kinh doanh, khởi nghiệp của người dân. Đồng thời, nhà điều hành cũng cần có các biện pháp hành chính, tăng cung vàng cho thị trường.

Ngoài biến động mạnh, chênh lệch giá vàng trong nước với thế giới khoảng 10-11%, cao hơn nhiều mức chênh 0,5% của một số nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia. Theo chuyên gia Ngô Trí Long, giá vàng trong nước tăng giảm theo giá thế giới do phụ thuộc nhập khẩu nhưng chênh lệch lớn do “độc quyền vàng” trong thời gian dài.

Nghị định 232/2025 sửa đổi một số quy định về quản lý hoạt động kinh doanh vàng được kỳ vọng sẽ chấm dứt tình trạng độc quyền, góp phần thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới.

Ông Huỳnh Minh Tuấn nhận định, đây là bước chuyển quan trọng từ cơ chế “cấm sang quản lý”, giúp huy động nguồn vàng trong dân, tạo thêm nguồn lực cho nền kinh tế. Đồng thời, nghị định này cũng mở đường cho việc vận hành sàn giao dịch vàng dự kiến triển khai từ năm 2026, qua đó minh bạch hóa dữ liệu thị trường, hỗ trợ công tác hoạch định chính sách, kiểm soát hoạt động mua bán bất thường, và ngăn chặn rửa tiền, đầu cơ.

Tương tự, bà Chu Phương cũng kỳ vọng Nghị định 232 sẽ phần nào giải cơn khát cho thị trường vàng, tạo sân chơi mới cho nhà đầu tư.

“Nếu sàn vàng được triển khai sớm, đặc biệt là có các sản phẩm phái sinh, sẽ là cơ hội đầu tư tốt”, bà nói. Theo chuyên gia này, mô hình này giúp giảm chảy máu ngoại tệ để nhập khẩu vàng, hạn chế vàng lậu, trong khi ngân sách nhà nước có thêm nguồn thu từ thuế, phí.

Phương Dung

Các cửa hàng bán váy cho dịp lễ trưởng thành tuổi 15 ở khu phố Little Village của Chicago thường rất nhộn nhịp, phản ánh tâm trạng lạc quan của những gia đình người gốc Latin đang hướng tới một tương lai tươi sáng hơn. Nhưng cảnh đông đúc ấy giờ không còn nữa.

Chiến dịch truy quét người nhập cư đang ảnh hưởng nặng nề tới các hộ kinh doanh tại khu vực đông người nhập cư ở Chicago. Tại trung tâm Little Village, nơi được gọi là “Mexico vùng Trung Tây” vì văn hóa và ẩm thực Mexico sôi động, đường phố tối 11/10 yên ắng một cách kỳ lạ, dù bình thường luôn sôi động.

Nhà hàng đóng cửa sớm, cho nhân viên nghỉ việc. Công trường xây dựng im lìm. Một trong số hàng chục cửa hàng bán váy ở Little Village, nơi các gia đình thường mua những chiếc váy lộng lẫy cho tiệc trưởng thành 15 tuổi của con gái, đã phải đóng cửa hồi tháng 9.

Đối với Ariella Santoyo, chủ sở hữu cửa hàng My Quince World, chiến dịch truy quét mà Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) tiến hành đối đã gây ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế khu vực, gợi nhớ đến thời kỳ Covid-19.

Santoyo, 38 tuổi, cho hay doanh thu từ cửa hàng đã giảm 40% từ khi ICE tăng cường truy quét nhập cư tại Chicago.

Mike Muhammad, nhân viên tại một siêu thị theo chủ đề Latin, cho biết “không ai đến mua hàng” kể từ khi ICE tung lực lượng ra đường chặn bắt những người bị tình nghi là người nhập cư trái phép. Một nhà thầu xây dựng đang cắt tóc tại Little Village cho hay nhiều công nhân trốn trong nhà, “không ai tới làm việc vì sợ”.

Doanh thu giảm, người lao động không đi làm, người dân không chịu mua sắm, khiến thu nhập giảm và gây áp lực lớn đến các gia đình nhập cư mà nhiều người trong số này đang sống ở mức tối thiểu.

Một số người nhập cư gốc Mexico cho biết tình hình đang trở nên tồi tệ hơn vì ngoài việc Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế cao đối với hàng hóa Mexico khiến giá cả hàng hóa trong cộng đồng người nhập cư ở Chicago tăng cao, các chiến dịch truy quét khiến họ không dám đi làm.

Người nhập cư đóng góp lớn cho kinh tế Mỹ và chi tiêu tới 299 tỷ USD chỉ trong năm 2023, theo nhóm vận động phi lợi nhuận Hội đồng Nhập cư Mỹ. Số liệu điều tra dân số Mỹ năm 2025 cho thấy 30% trong số 2,7 triệu cư dân Chicago là người gốc Tây Ban Nha hoặc Mỹ Latin. Thị trưởng Brandon Johnson, người chỉ trích Tổng thống Mỹ về các cuộc truy quét của ICE, đã cảnh báo kinh tế thành phố sẽ gặp khó khăn nếu kinh tế của cộng đồng người nhập cư suy yếu.

“Tổng thống Trump đang phá hoại năng lực kinh tế của các thành phố như Chicago theo đúng nghĩa đen”, ông Johnson nói.

Một bộ phận cư dân Chicago đang tự bảo vệ bản thân và cộng đồng bằng cách thành lập các đội tuần tra khu phố, cảnh báo người khác khi nhìn thấy hoặc nghi ngờ ICE đang truy quét người nhập cư.

“Các đặc vụ này đi qua nhiều khu phố, nhắm mục tiêu vào mọi người, khiến người ta sợ hãi”, Davis, cựu chiến binh Mỹ, thành viên nhóm Tự vệ Pilsen, nói khi lái xe tuần tra khu vực phía tây Chicago.

Họ không phát hiện nhân viên ICE nào trong 90 phút tuần tra qua trường học, trung tâm cộng đồng và mua sắm. Tuy nhiên, Davis cho hay các vụ truy quét gia tăng khiến người dân sợ hãi và mệt mỏi, dẫn tới phản ứng dây chuyền có thể làm tê liệt kinh tế một cộng đồng.

Rosa, công dân Mỹ 66 tuổi sinh ra ở Mexico, cho biết không khí bây giờ còn nặng nề hơn thời kỳ Covid-19, bởi “bây giờ chúng tôi không dám ra ngoài làm việc hay mua sắm”.

“Tất cả chúng tôi đến đây để làm việc vì một tương lai tốt đẹp hơn”, bà nói. “Nếu không có chúng tôi, những người gốc Tây Ban Nha, gốc Mexico, thì đất nước này sẽ ra sao?”

Santoyo, thợ may, nhắc lại lời cha, một người đàn ông nhập cư vào Mỹ hàng chục năm trước. “Bố tôi nói tình hình bây giờ như đang quay lại 50 năm trước”, cô kể.

Dù vậy, Santoyo vẫn lạc quan vì cho rằng cuộc khủng hoảng lần này “khiến cộng đồng xích lại gần nhau, giúp nhau vượt qua thời điểm khó khăn này”.

“Bất chấp nhiều thăng trầm, chúng tôi đã vượt qua tất cả, vì vậy chúng tôi cũng sẽ vượt qua lần này”, cô nói.

Hồng Hạnh (Theo AFP)

Cựu tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy, 70 tuổi, sáng 21/10 rời khỏi nhà ở thủ đô Paris. Ông vẫy tay với người ủng hộ, ôm vợ trước ống kính máy quay rồi lên ôtô cùng các luật sư. Đoàn xe cảnh sát sau đó áp giải ông Sarkozy đến nhà tù La Sante, nơi ông thi hành bản án 5 năm tù.

Ông Sarkozy trở thành cựu nguyên thủ quốc gia đầu tiên ở Liên minh châu Âu phải ngồi tù. Bản án của ông được tòa án hình sự Paris tuyên ngày 25/9, liên quan cáo buộc ông và các trợ lý năm 2005 đã huy động tài trợ bất hợp pháp từ Libya cho chiến dịch tranh cử tổng thống Pháp hai năm sau đó.

Ông Sarkozy có tài hùng biện, bắt đầu thăng tiến trong sự nghiệp chính trị khi trở thành thị trưởng Neuilly-sur-Seine, vùng ngoại ô giàu có của Paris năm 1983. Sarkozy từng giữ các chức bộ trưởng ngân sách, bộ trưởng nội vụ và bộ trưởng tài chính trước khi đắc cử tổng thống Pháp năm 2007.

Trong nhiệm kỳ 5 năm, ông thường xuyên vướng vào những bê bối và thị phi. Sau khi thất bại trong nỗ lực tái tranh cử năm 2012, ông Sarkozy bị hàng loạt rắc rối pháp lý bủa vây, trong đó có “Vụ án Libya” khiến ông đang phải ngồi tù.

Công tố viên cho biết Sarkozy và các trợ lý đã đạt thỏa thuận với lãnh đạo Libya Muammar Gaddafi để huy động tài trợ cho chiến dịch tranh cử năm 2007. Đổi lại, ông Sarkozy cam kết giúp ông Gaddafi khôi phục hình ảnh trên trường quốc tế, sau khi Libya bị phương Tây cáo buộc đánh bom máy bay ở Scotland năm 1988 và một chiếc khác tại Niger năm 1989, khiến hàng trăm người chết.

Quá trình điều tra bắt đầu từ khi trang tin Mediapart năm 2012 đăng “bản ghi nhớ của cựu lãnh đạo cơ quan tình báo nước ngoài Libya Moussa Koussa”. Ghi nhớ đề ngày 10/12/2006, với nội dung “cho phép chuyển 50 triệu euro cho chiến dịch tranh cử của Sarkozy”.

Ông Sarkozy cho rằng tài liệu này là giả mạo và kiện trang tin vì tội phỉ báng. Giới chức Pháp chưa kết luận về tính xác thực của thông tin, nhưng ông Sarkozy lúc đó đã đối mặt nhiều nghi ngờ.

Seif al-Islam Gaddafi, con trai ông Gaddafi tháng 3/2011 tuyên bố trên kênh euronews rằng chính quyền Libya đã tài trợ hàng triệu euro để ông Sarkozy tranh cử năm 2007. Đây cũng là điều Gaddafi đề cập nhiều lần, khi Pháp nằm trong liên minh phương Tây can thiệp quân sự Libya để lật đổ ông.

Sarkozy nhấn mạnh rằng các cựu quan chức Libya muốn trả thù ông, nhưng lập luận này không thuyết phục. Các điều tra viên đã xem xét hàng loạt chuyến đi đến Libya của thân tín Sarkozy trong giai đoạn ông là bộ trưởng nội vụ năm 2005-2007, trong đó có chánh văn phòng bộ trưởng nội vụ Claude Gueant.

Quá trình điều tra cho thấy “thỏa thuận phi pháp” bắt đầu từ ngày 30/9/2005, khi Gueant đến Tripoli trong một chuyến đi bí mật do doanh nhân Pháp gốc Lebanon Ziad Takieddine thu xếp. Takieddine từng mô tả trong một ghi chú rằng yếu tố này giúp Gueant “thoải mái bàn luận những chuyện quan trọng”.

Gueant đã họp kín với lãnh đạo cơ quan tình báo Libya Abdullah al-Senoussi. Cuộc gặp là diễn biến bất thường, bởi al-Senoussi bị tòa án ở Pháp tuyên án chung thân năm 1999, liên quan vụ đánh bom máy bay năm 1989 và bị truy nã quốc tế.

Ngày 6/10/2005, Gueant tháp tùng ông Sarkozy đến thăm Libya. Ông Sarkozy và ông Gaddafi đã gặp riêng trong khoảng 30 phút. Nội dung cuộc gặp không được tiết lộ, nhưng phía Libya dường như muốn Pháp hủy bỏ quy trình pháp lý nhằm vào al-Senoussi.

Tháng 11/2005, các bên liên quan đến Libya để dàn xếp vụ kiện. Tháng 12 cùng năm, Brice Hortefeux, bạn lâu năm của ông Sarkozy đến Libya gặp al-Senoussi, được cho là đưa quan chức Libya “tờ giấy có một cái tên kèm theo số tài khoản ngân hàng”, để ông Gaddafi thực hiện cam kết theo thỏa thuận.

Năm 2012, Chukri Ghanem, bộ trưởng dầu mỏ Libya dưới thời Gaddafi, được phát hiện chết đuối trên sông Danube ở Áo. Nhật ký của Ghanem cất trong nhà con rể tại thủ đô Vienna có liệt kê nhiều khoản tiền gửi từ al-Senoussi và các trợ lý của Gaddafi cho ông Sarkozy, tổng cộng hàng triệu euro. Chúng khá khớp với các giao dịch chuyển vào tài khoản của doanh nhân Takieddine ở Geneva, Thụy Sĩ.

Al-Senoussi, đang ngồi tù ở Libya với các cáo buộc liên quan tội ác chiến tranh, xác nhận với các nhà điều tra Pháp rằng chiến dịch của ông Sarkozy đã nhận hàng triệu euro từ chính quyền Gaddafi.

Takieddine nói ông đã đích thân vận chuyển các vali chứa đầy tiền mặt từ Tripoli đến đưa cho Sarkozy and Gueant, tổng cộng 5 triệu euro. Takieddine sau đó rút lại lời khai. Việc thay đổi lời khai đang là tiêu điểm của một cuộc điều tra về khả năng can thiệp hoặc mua chuộc nhân chứng. Sarkozy và vợ ông, Carla Bruni, đều bị cáo buộc gây áp lực với Takieddine.

Takieddine sang Lebanon năm 2020 và không tham gia các phiên tòa xét xử. Ông qua đời ngày 23/9 tại Beirut, ở tuổi 75.

Gueant và Hortefeux đều khẳng định họ bị “gài” tham gia các cuộc gặp với al-Senoussi, phủ nhận thông tin chấp nhận xóa tội quan chức tình báo Libya để đổi lấy tài trợ cho ông Sarkozy. Khi được hỏi về nội dung trao đổi, Gueant nói họ chỉ “trò chuyện vu vơ”.

Quá trình xét xử bắt đầu từ tháng 1/2025. Sarkozy bị truy tố với các tội danh gồm nhận tài trợ tranh cử bất hợp pháp, tham ô, tham nhũng cùng một số tội khác. Giai đoạn tranh tụng kết thúc hồi tháng 3, các công tố viên đề xuất tòa tuyên án 7 năm tù, phạt tiền 300.000 euro và cấm giữ chức vụ công trong 5 năm.

Ngày 25/9, tòa án hình sự tại Paris tuyên phạt ông Sarkozy 5 năm tù giam với tội danh âm mưu phạm pháp, nộp phạt 100.000 euro và cấm giữ chức vụ công trong 5 năm.

Tòa án bác bỏ kết luận của công tố viên rằng Sarkozy đã được hưởng lợi nhờ tiền tài trợ tranh cử bất hợp pháp. Ông được tuyên vô tội về các cáo buộc biển thủ công quỹ Libya, tham nhũng thụ động và nhận tài trợ cho chiến dịch tranh cử một cách bất hợp pháp.

Sau khi tòa tuyên án, ông Sarkozy đã tuyên bố ông sẽ “ngủ trong tù nhưng ngẩng cao đầu”. Gueant và Hortefeux lần lượt nhận mức án 6 và hai năm tù. Dù vậy, ông Gueant được thụ án bằng cách đeo vòng theo dõi điện tử, còn ông Hortefeux, 80 tuổi, không phải ngồi tù vì sức khỏe kém.

Hiện chưa rõ ông Sarkozy sẽ phải ngồi tù trong thời gian bao lâu. Đội ngũ pháp lý của cựu tổng thống đã nộp đơn kháng cáo, dự kiến bắt đầu được xem xét trước cuối tháng 3/2026. Thông thường, ông sẽ không phải ngồi tù trong thời gian chờ kết quả phúc thẩm, nhưng bản án ngày 25/9 không cho phép điều này, do “tính chất nghiêm trọng của vụ kiện”.

Christophe Ingrain, một luật sư của ông Sarkozy, nói họ đã nộp đơn xin tạm tha cho ông Sarkozy trong thời gian chờ đơn kháng cáo được xem xét. Tòa phúc thẩm Paris có tối đa hai tháng để quyết định.

Như Tâm (Theo CNN, Le Monde, France 24)