Trung QuốcDù có cơ hội vào Thanh Hoa, Bắc Đại, nhiều học sinh đạt điểm cao trong kỳ thi đại học (gaokao) chọn những trường kém danh tiếng hơn.
Nhóm này thường chọn các ngành thuộc lĩnh vực công nghệ mới. Đại học Chiết Giang mạnh về đào tạo AI (trí tuệ nhân tạo), hay Đại học Westlake mới nổi với ngành bán dẫn, là hai trong các lựa chọn của nhiều tân sinh viên năm nay.
Dẫu vậy, Chiết Giang vẫn là đại học hàng đầu, top 39 thế giới theo xếp hạng THE 2026, chỉ thấp hơn so với Thanh Hoa, Bắc Đại (Đại học Bắc Kinh) và Phúc Đán ở Trung Quốc. Nhưng nhiều trường danh tiếng khác thậm chí để vuột mất sinh viên giỏi vào tay các đại học chỉ mới thành lập. Ví dụ, Đại học Khoa học và Công nghệ Phù Diêu năm nay lấy điểm gaokao tối thiểu là 616/750 với chuyên ngành Vật lý, vượt qua Đại học Sư phạm Bắc Kinh – ngôi trường vốn được đánh giá cao hơn.
Xu hướng này diễn ra trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp của tân cử nhân lên tới khoảng 18,9 % vào tháng 8, cao nhất trong hai năm gần đây. Theo các chuyên gia, điều này khiến phụ huynh và thí sinh phải suy nghĩ thực tế hơn về việc học gì và học ở đâu.
Trong khi, không phải đại học danh tiếng nào cũng có ngành mà họ mong muốn. Nhóm nhân văn hay triết học ở các trường này lại hạn chế về cơ hội việc làm. Vì thế, nhiều thí sinh chọn trường kém tên tuổi hơn nhưng được vào ngành học có triển vọng.
Nhóm khác đổ vào khối trường quân đội bởi được miễn học phí và có cam kết nghề nghiệp rõ ràng. Năm nay, số nộp đơn vào các trường này cao kỷ lục – 135.000 em, theo Bộ Quốc phòng Trung Quốc.
“Nhiều sinh viên và phụ huynh ưu tiên triển vọng nghề nghiệp ổn định hơn là những trường đại học nổi tiếng”, Xiong Bingqi, giám đốc Viện nghiên cứu giáo dục thế kỷ 21 của Trung Quốc, nhận định.
Sinh viên học trong thư viện của Đại học Chiết Giang, Trung Quốc. Ảnh: Xu Guoliang/Zhejiang University Fanpage
Trung Quốc dự kiến điều chỉnh khoảng 20% chuyên ngành đại học trong năm nay, bổ sung một loạt chương trình mới gắn liền với các công nghệ mới nổi và loại bỏ dần những chương trình được cho là không còn đáp ứng nhu cầu.
Tuy nhiên, một số chuyên gia cảnh báo rằng các trường học không nên chỉ tập trung vào việc làm.
“Một trường đại học tổng hợp không phải là một trung tâm đào tạo nghề. Trọng tâm của nó nên là bồi dưỡng năng lực cơ bản và phẩm chất tổng thể của sinh viên, chứ không nên chỉ hướng đến việc làm”, Xiong nói.
Nghiên cứu lĩnh vực khó là Thiết kế mạch siêu cao tần, Khánh Huyền duy trì điểm học tập 8,7/10, về nhất Olympic Vật lý toàn quốc và đạt giải thưởng nữ sinh khoa học công nghệ.
Nguyễn Thị Khánh Huyền, 22 tuổi, quê Thanh Hóa, là sinh viên năm thứ 5 chuyên ngành Thông tin, khoa Vô tuyến điện tử, Học viện Kỹ thuật quân sự. Hôm 15/10, Trung ương Đoàn công bố 20 nữ sinh giành giải khoa học công nghệ năm 2025, Huyền vỡ òa khi là học viên duy nhất của trường góp mặt.
“Giải thưởng này như sự ghi nhận với những nỗ lực của mình trong những năm qua”, Huyền nói.
Trước đó, nữ sinh từng giành giải nhất cuộc thi Olympic Vật lý sinh viên toàn quốc, danh hiệu Chiến sĩ thi đua toàn quân, bằng khen của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Huyền cũng tham gia và chủ trì hai đề tài nghiên cứu khoa học ở lĩnh vực Thiết kế mạch siêu cao tần, đạt loại Giỏi cấp học viện. Hiện, điểm trung bình chung học tập của Huyền là 8,7/10, trong nhóm dẫn đầu toàn khóa.
Khánh Huyền trong một buổi tự học tại Học viện Kỹ thuật quân sự. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Huyền là con út trong gia đình có hai chị em, bố đi biển, mẹ ở nhà nội trợ. Từ khi còn là học sinh trường THPT Hoằng Hóa 3, tỉnh Thanh Hóa, Huyền đã nuôi mơ ước vào trường quân đội.
Đạt 27,3 điểm tổ hợp A00 (Toán, Lý, Hóa) thi tốt nghiệp THPT năm 2021, cùng giải nhì Hóa học cấp tỉnh, Huyền trúng tuyển Học viện Kỹ thuật quân sự. Sau 6 tháng huấn luyện tạo nguồn, Huyền mong muốn được học ngành Công nghệ thông tin, song được phân học tại khoa Vô tuyến điện tử.
“Mình chưa có hình dung nào về ngành sẽ học. May mắn sau đó, mình thấy rất hợp với chuyên ngành này”, Huyền nói.
Dù sở trường là môn Hóa, nữ sinh không gặp nhiều khó khăn khi hai năm đầu học chủ yếu liên quan đến Toán và Lý. Huyền thậm chí lọt đội tuyển thi Olympic Vật lý sinh viên toàn quốc.
Nữ sinh tâm niệm cần có kế hoạch học tập rõ ràng ngay từ đầu và luôn hoàn thành mọi nhiệm vụ. Vì vậy, Huyền lên lịch học tập, rèn luyện chi tiết cho từng ngày, từng tuần và sắp xếp theo thứ tự ưu tiên. Nữ sinh thường đọc bài trước khi lên lớp, tập trung nghe giảng và tự học lại, mày mò đào sâu hơn. Huyền cũng duy trì chạy bộ hàng ngày để nâng cao sức khỏe và tinh thần.
Nhờ vậy, Huyền luôn đạt điểm giỏi, giành học bổng ngay từ năm đầu. Nhưng đến năm thứ ba, khi học chuyên ngành với nhiều kiến thức mới và khó hơn, lại tham gia nghiên cứu khoa học, Huyền nhiều lần căng thẳng.
Tất cả học viên tại Học viện Kỹ thuật quân sự phải đi ngủ lúc 22h. Nếu muốn học thêm, họ có thể đăng ký tự học ở phòng sinh hoạt chung. Huyền nhiều lần phải làm vậy, đặc biệt trong giai đoạn thi cuối kỳ và bảo vệ đề tài nghiên cứu khoa học.
Thượng tá, PGS.TS Lương Duy Mạnh, Chủ nhiệm Bộ môn Cơ sở Kỹ thuật vô tuyến, Khoa Vô tuyến điện tử, cho biết Thiết kế mạch siêu cao tần mà Huyền tham gia nghiên cứu là lĩnh vực khó, có ý nghĩa quan trọng với chuyên ngành Thông tin mà nữ sinh theo học.
“Lĩnh vực này luôn đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ, cẩn thận trong quá trình mô phỏng và thiết kế mạch điện, sao cho đạt được các chỉ tiêu, tham số theo yêu cầu. Huyền có đầy đủ những phẩm chất này”, thầy Mạnh nói.
Giảng viên này cũng ấn tượng bởi tinh thần không ngại khó khăn của học trò. Sau khi kết thúc đề tài đầu tiên với kết quả tốt, thầy gợi ý Huyền về nội dung khó hơn, thách thức hơn.
“Tôi nghĩ em cần thời gian suy nghĩ hoặc có thể từ chối. Nhưng Huyền trả lời ngay lập tức, tự tin muốn tiếp tục”, thầy Mạnh kể.
Trong quá trình làm việc, Huyền thể hiện khả năng nghiên cứu độc lập tốt thông qua việc tự trau dồi và tìm hiểu các nguồn tài liệu tham khảo bằng tiếng Anh, chủ động đưa ra các giải pháp thiết kế sơ bộ trước khi trao đổi để đưa ra giải pháp thiết kế tối ưu với thầy hướng dẫn.
Huyền là nữ sinh duy nhất của Học viện Kỹ thuật quân sự dự Olympic Vật lý sinh viên toàn quốc năm 2023. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Huyền nhìn nhận việc nghiên cứu đòi hỏi sự kiên trì, cẩn thận nhưng cũng mang lại nhiều cảm xúc.
“Có những lúc, mình phải thực hiện hàng loạt thí nghiệm, thử và tinh chỉnh số liệu rất nhiều, lên tới hàng chục lần trong hơn một tuần mà không ra kết quả tốt. Nản quá, mình nghỉ ngơi 1-2 hôm. Khi quay lại, mình làm một lần lại được ngay”, Huyền kể. “Đó là những trải nghiệm mà nếu không tham gia nghiên cứu, mình khó có được”.
Hiện, Huyền đang phát triển tiếp đề tài đã nghiên cứu thành đồ án tốt nghiệp. Nữ sinh mong muốn được phân công làm việc tại trung tâm nghiên cứu trong các đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng sau khi ra trường để có thể làm công tác nghiên cứu lâu dài.
Để phát triển và thu hút doanh nghiệp AI ở Việt Nam, quy mô sinh viên ngành này cần đông gấp 10 lần hiện nay, theo lãnh đạo Tập đoàn công nghệ TMA.
Ông Trần Phúc Hồng, Phó tổng giám đốc Tập đoàn công nghệ TMA, nêu ý kiến này tại hội nghị thành lập Mạng lưới trung tâm đào tạo xuất sắc về công nghệ 4.0, lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ bán dẫn khu vực phía Nam, ngày 18/10.
Theo ông Hồng, TP HCM đặt mục tiêu trở thành trung tâm AI hàng đầu ở Đông Nam Á thì cần sớm giải bài toán nguồn nhân lực.
“Kỹ sư AI hiện vẫn khan hiếm, số nhiều vẫn là kỹ sư công nghệ thông tin. Một số tập đoàn lớn có nguồn lực để tự đào tạo lại nhưng doanh nghiệp vừa và nhỏ thì khó”, ông Hồng nêu hiện trạng.
Ông Trần Phúc Hồng, Phó tổng giám đốc Tập đoàn công nghệ TMA, tại hội nghị, ngày 18/10. Ảnh: HCMUT
TP HCM chỉ có gần 200 học sinh chuyên Tin ở phổ thông, giả sử đều theo ngành AI thì vẫn như “muối bỏ bể”, theo ông Hồng. Ở cấp độ đại học, cả Đại học Quốc gia TP HCM có khoảng 400 sinh viên chuyên ngành AI.
“Chưa nói đến chất lượng, riêng số lượng đã không đủ. Không có con người thì làm sao thu hút doanh nghiệp. Nhiều nước khác cũng đang chạy đua AI, khách hàng không thể chờ chúng ta”, ông Hồng nhận định.
Do đó, Phó tổng giám đốc TMA đề xuất ngành giáo dục tăng số lượng học sinh chuyên Tin lên gấp 2-3 lần hiện nay, sau đó chọn lọc những em xuất sắc gửi đi học ở nước ngoài để có những nhà khoa học hàng đầu về AI. Ở bậc đại học, quy mô sinh viên ngành AI cần tăng gấp 10 lần bằng cách mở rộng chỉ tiêu tuyển sinh và có chính sách thu hút như giảm 50% học phí.
Để đáp ứng nhu cầu trước mắt của doanh nghiệp, ông Hồng gợi ý đưa AI vào chương trình đào tạo ngành Công nghệ thông tin hoặc có khóa đào tạo lại cho sinh viên mới tốt nghiệp ngành này.
Mặt khác, các trường cần tính toán đào tạo AI cho tất cả sinh viên khối ngành công nghệ, kỹ thuật như Điện tử, Cơ khí,…. để tạo ra những giải pháp trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Sinh viên trường Đại học Công nghệ Thông tin tham gia khóa huấn luyện lập trình, tháng 9. Ảnh: UIT
Hiện chưa có thống kê về số sinh viên theo học chuyên ngành AI. Còn với khối STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán) nói chung, tỷ lệ sinh viên ở bậc đại học đạt 28-30%, tương đương 600.000. Mục tiêu đến năm 2030 là đạt một triệu sinh viên.
TP HCMTim đập thình thịch, mặt tái nhợt, cô giáo mầm non Linh Đan, 28 tuổi, vội bám vào hàng rào để không ngã quỵ khi thấy vết máu nhỏ trên đầu gối học sinh.
“Chỉ một giọt máu thôi, tôi đã thấy cả người run rẩy, đầu óc trống rỗng, như sắp ngất đến nơi”, Đan chia sẻ với chuyên gia Vương Nguyễn Toàn Thiện, Giám đốc chuyên môn Trung tâm Tham vấn và trị liệu tâm lý Lumos, khi đến khám.
Là giáo viên mầm non, cô thường xuyên phải xử lý những tình huống trẻ bị trầy xước, nhưng lần nào cũng phải gọi đồng nghiệp hỗ trợ. Nỗi ám ảnh này bắt nguồn từ ký ức tuổi thơ, khi cô vô tình thấy bà bị dao chặt vào tay, máu chảy loang cả gian bếp. Hình ảnh đó in sâu vào tâm trí, khiến cô sợ hãi tột độ mỗi khi đối mặt với máu.
“Tôi xấu hổ lắm, làm giáo viên mà không thể chăm sóc học sinh trong lúc cần nhất”, cô tâm sự với chuyên gia.
Tương tự, kỹ sư xây dựng Hoàng Nam, 30 tuổi, phải từ bỏ ước mơ trở thành bác sĩ phẫu thuật vì nỗi sợ này. “Trong một lần xem cảnh phẫu thuật trên phim, tôi đã ngã quỵ”, Nam kể. Dù chuyển sang ngành kỹ thuật, nỗi sợ vẫn đeo bám khiến anh bất lực mỗi khi thấy đồng nghiệp bị thương ở công trường.
Thạc sĩ Thiện cho hay trường hợp của Đan và Nam là biểu hiện điển hình của hội chứng sợ máu (Hemophobia), một dạng rối loạn lo âu đặc hiệu. Người mắc hội chứng này cảm thấy sợ hãi tột độ khi thấy máu thật của người hay động vật, hoặc khi nhìn hình ảnh, video. “Thậm chí chỉ cần nghĩ đến các tình huống liên quan như tiêm chích, chấn thương là họ có thể mất ăn, mất ngủ”, chuyên gia nói.
Hội chứng sợ máu được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) xếp vào nhóm rối loạn ám ảnh sợ đặc hiệu. Đây là một rối loạn khá phổ biến, ảnh hưởng khoảng 3,5-4,9% dân số, thậm chí một nghiên cứu gần đây (Petersen và cộng sự, 2024) ước tính tỷ lệ này có thể lên tới 10% dân số toàn cầu.
Ông Thiện cho hay hội chứng này thường khởi phát từ thời thơ ấu (trung bình 7,7 tuổi), do sự kết hợp của nhiều yếu tố như di truyền, sinh học và sang chấn tâm lý. Đặc điểm sinh lý độc đáo của hội chứng là phản ứng hai pha, ban đầu nhịp tim và huyết áp tăng vọt, sau đó tụt đột ngột, gây chóng mặt, buồn nôn, da tái nhợt và ngất xỉu.
Người mắc hội chứng sợ máu có thể ngất xỉu dù chỉ thấy một vệt máu nhỏ. Ảnh minh họa: Pexels
Hậu quả của hội chứng sợ máu không chỉ dừng lại ở nỗi sợ hãi. Nhiều người vì quá sợ mà trì hoãn hoặc từ chối các thủ tục y tế cần thiết như xét nghiệm máu, tiêm vaccine, khám nha khoa, hay phẫu thuật quan trọng. Điều này có thể khiến các bệnh lý nguy hiểm không được phát hiện kịp thời, đặc biệt ảnh hưởng đến những người mắc bệnh mãn tính cần theo dõi thường xuyên.
Về mặt tâm lý, hội chứng này gây ra căng thẳng và lo âu kéo dài, khiến người bệnh luôn trong trạng thái cảnh giác để tránh các tác nhân gây sợ, dễ dẫn đến các cơn hoảng loạn. Cảm giác xấu hổ vì không kiểm soát được phản ứng ngất xỉu cũng khiến họ cảm thấy tự ti, làm suy giảm sức khỏe tinh thần và tăng nguy cơ mắc trầm cảm hoặc rối loạn lo âu lan tỏa.
Hơn nữa, nỗi sợ này còn hạn chế cuộc sống xã hội và nghề nghiệp, khiến người bệnh tránh các hoạt động thể chất có nguy cơ chấn thương, gặp khó khăn khi hỗ trợ người khác trong tình huống khẩn cấp, hoặc bị giới hạn trong việc lựa chọn nghề nghiệp, đặc biệt là các ngành liên quan y tế, an ninh.
Để chẩn đoán, các bác sĩ chuyên khoa tâm thần sẽ dựa trên đánh giá lâm sàng và các tiêu chí trong DSM-5 để xác định hội chứng sợ máu.
Về điều trị, liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) kết hợp với giải mẫn cảm thường được sử dụng để giúp người bệnh giảm dần nỗi sợ khi tiếp xúc với máu hoặc kim tiêm. Các phương pháp như thư giãn, thiền chánh niệm, hoặc trị liệu thực tế ảo (VR exposure) cũng mang lại hiệu quả trong việc hỗ trợ quá trình điều trị.
Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng thuốc chống lo âu kết hợp liệu pháp tâm lý. Người bệnh được khuyến khích tập thở chậm, rèn kỹ năng thư giãn, hoặc căng cơ áp suất để tránh ngất xỉu, đồng thời từng bước đối diện với các tình huống gây sợ dưới sự hướng dẫn của chuyên gia. Việc trao đổi với nhà tâm lý giúp nhận diện và thay đổi những suy nghĩ ám ảnh, từ đó xây dựng cách nhìn tích cực hơn. Bên cạnh đó, duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc và vận động thường xuyên cũng góp phần ổn định tâm lý và tăng khả năng kiểm soát lo âu.
Chế độ ăn DASH ưu tiên rau, trái cây, cá, thịt gia cầm, đậu, các loại hạt; hạn chế muối, đường, chất béo xấu có thể phòng ngừa hoặc giảm huyết áp cao.
Ngoài giảm huyết áp, chế độ ăn DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) góp phần giảm chỉ số cholesterol liên quan đến bệnh tim hay cholesterol xấu (LDL).
DASH là gì?
Huyết áp cao và mức cholesterol LDL cao là hai yếu tố nguy cơ chính gây bệnh tim, đột quỵ. Thực phẩm trong chế độ ăn DASH giàu khoáng chất kali, canxi và magiê; tập trung vào rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Chế độ ăn này bao gồm các sản phẩm từ sữa không béo hoặc ít béo, cá, thịt gia cầm, đậu, các loại hạt.
Chế độ ăn DASH hạn chế thực phẩm chứa nhiều muối (natri), đường bổ sung, chất béo bão hòa, chẳng hạn như trong thịt mỡ và các sản phẩm từ sữa nguyên kem. Kiểu ăn tiêu chuẩn giới hạn lượng muối ở mức 2.300 mg mỗi ngày, tương đương với lượng natri trong một thìa cà phê muối ăn. Phiên bản DASH ít muối hơn giới hạn lượng natri ở mức 1.500 mg mỗi ngày. Bạn có thể chọn chế độ ăn phù hợp với nhu cầu sức khỏe hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ về lượng muối phù hợp.
Khẩu phần ăn được đề xuất
Chế độ ăn DASH cung cấp các mục tiêu dinh dưỡng hàng ngày và hàng tuần. Số lượng khẩu phần ăn phụ thuộc vào nhu cầu calo hàng ngày.
Dưới đây là khẩu phần ăn được khuyến nghị từ mỗi nhóm thực phẩm cho chế độ ăn DASH tương đương 2.000 calo mỗi ngày.
Ngũ cốc: 6-8 bữa mỗi ngày. Một bữa có thể là 1/2 cốc ngũ cốc nấu chín, cơm hoặc mì ống, một lát bánh mì hoặc 28,5 g ngũ cốc khô.
Rau củ: 4-5 bữa mỗi ngày. Một bữa gồm một cốc rau lá xanh sống, 1/2 cốc rau sống hoặc rau nấu chín thái nhỏ, hoặc 1/2 cốc nước ép rau củ.
Trái cây: 4-5 bữa mỗi ngày. Một bữa gồm một loại trái cây cỡ vừa, 1/2 cốc trái cây tươi, đông lạnh hoặc đóng hộp, hoặc 1/2 cốc nước ép trái cây.
Các sản phẩm từ sữa không béo hoặc ít béo: 2-3 bữa mỗi ngày. Một bữa tương đương một cốc sữa hoặc sữa chua, hoặc phô mai.
Thịt nạc, gia cầm và cá: 6 bữa hoặc ít hơn mỗi ngày. Một bữa gồm 28,5 g thịt gia cầm hoặc cá nấu chín, hoặc một quả trứng.
Các loại hạt hoặc đậu: 4-5 bữa mỗi tuần. Một bữa là 1/3 cốc hạt, 2 thìa canh bơ đậu phộng, 2 thìa canh hạt, hoặc 1/2 cốc đậu Hà Lan nấu chín.
Chất béo và dầu: 2-3 bữa mỗi ngày. Một bữa là một thìa cà phê bơ thực vật mềm, một thìa cà phê dầu thực vật, một thìa canh sốt mayonnaise hoặc 2 thìa canh nước sốt salad.
Đồ ngọt và đường bổ sung: 5 bữa hoặc ít hơn mỗi tuần. Một bữa là một thìa canh đường, thạch hoặc mứt, 1/2 cốc kem trái cây hoặc một cốc nước chanh.
Rượu và caffeine
Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng huyết áp. Nam giới không nên uống quá hai ly mỗi ngày và phụ nữ không nên uống quá một ly hoặc ít hơn.
Chế độ ăn DASH không đề cập đến caffeine. Tác động của caffeine đến huyết áp vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, caffeine có thể làm tăng huyết áp, ít nhất là trong thời gian ngắn. Nếu bạn bị huyết áp cao hoặc nghĩ rằng caffeine ảnh hưởng đến huyết áp, hãy cân nhắc việc cắt giảm hoặc trao đổi với bác sĩ về liều lượng phù hợp.
Mục tiêu giảm muối
Các thực phẩm chủ chốt trong chế độ ăn DASH đều ít muối. Vì vậy, áp dụng kiểu ăn DASH có thể giúp giảm lượng muối nạp vào cơ thể. Những cách giảm muối khác gồm :
Đọc nhãn thực phẩm và chọn loại ít muối hoặc không thêm muối.
Sử dụng gia vị hoặc hương liệu không chứa muối thay cho muối.
Không thêm muối khi nấu cơm, mì hoặc ngũ cốc nóng.
Chọn rau tươi hoặc rau đông lạnh.
Chọn thịt gia cầm tươi không da, cá và thịt nạc.
Ăn ít đồ ăn nhà hàng hơn. Khi ăn ở nhà hàng, hãy yêu cầu các món ăn ít muối hơn và không thêm muối vào món ăn của bạn.
Khi bạn cắt giảm thực phẩm chế biến sẵn và nhiều muối, bạn có thể nhận thấy vị thức ăn thay đổi. Vị giác của bạn có thể cần thời gian để thích nghi. Nhưng một khi đã quen, bạn có thể sẽ thích chế độ ăn DASH hơn.
Trước sức ép thương mại từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, nỗ lực thiết lập phí carbon tàu biển đã đổ bể.
Hôm 17/10, cuộc họp của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) kết thúc mà không thông qua bất kỳ quy định nào về việc thiết lập phí carbon toàn cầu cho tàu biển.
Đầu năm nay, trong bầu không khí được kỳ vọng lớn, các quốc gia hàng hải lớn nhất thế giới đã thống nhất về bộ quy định nhằm áp phí lên lượng phát thải carbon ngành vận tải biển. Việc chính thức thông qua mức phí đến 480 USD mỗi tấn trong cuộc họp tuần này tại London của IMO vốn được cho là chỉ còn là thủ tục.
Tuy nhiên, hôm 10/10, chính quyền tổng thống Trump ra áp lực mạnh mẽ, đe dọa cấm tàu cập cảng Mỹ, hạn chế visa với các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc ủng hộ phí khí thải tàu biển.
Hôm 15/10, trên Truth Social, ông Trump kêu gọi các nước bỏ phiếu “phản đối”, nói rằng “Mỹ sẽ không chấp nhận loại thuế lừa đảo xanh toàn cầu này đối với vận tải biển”. Arab Saudi và một số nước khác cũng lên tiếng phản đối.
Áp lực buộc các đại biểu IMO quyết định hoãn lại kế hoạch thêm một năm. Họ kỳ vọng các quốc gia sẽ tiếp tục đàm phán để hướng tới đồng thuận. Tổng thư ký IMO Arsenio Dominguez cho biết: “Tình hình địa chính trị hiện nay khiến chúng tôi khó đạt tiến triển trong một số vấn đề nhất định”.
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại phiên họp thứ 80 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ngày 23/9. Ảnh: AP
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ca ngợi kết quả cuộc họp của IMO là “một thắng lợi lớn nữa” cho ông Trump. “Nhờ sự lãnh đạo của ông ấy, Mỹ đã ngăn chặn một đợt tăng thuế khổng lồ của Liên Hợp Quốc lên người tiêu dùng Mỹ, vốn tài trợ cho các dự án khí hậu cấp tiến”, ông nói.
Trong khi đó, Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu của quốc đảo Vanuatu Ralph Regenvanu cho rằng việc IMO không thông qua phí phát thải tàu biển là thất bại của một cơ quan thuộc Liên Hợp Quốc trong hành động quyết liệt chống biến đổi khí hậu. “Nhưng chúng tôi tin luật pháp quốc tế đang đứng về phía mình và sẽ tiếp tục chiến đấu vì người dân và hành tinh”, ông nói.
Theo chuyên gia, diễn biến cho thấy ảnh hưởng của ông Trump – người gọi biến đổi khí hậu là “trò lừa bịp” tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc hôm 23/9 – đang lan rộng tới các chính sách toàn cầu về chống biến đổi khí hậu.
“Trước sức ép, nhiều chính phủ đã chọn thỏa hiệp chính trị thay vì công lý khí hậu, qua đó bỏ rơi những quốc gia đang gánh chịu hậu quả nặng nề của khủng hoảng khí hậu”, bà Emma Fenton, Giám đốc cấp cao phụ trách ngoại giao khí hậu tại tổ chức phi lợi nhuận Opportunity Green (Anh) nhận định.
Phát thải từ vận tải biển đã tăng trong thập kỷ qua, chiếm khoảng 3% tổng lượng phát thải toàn cầu, do thương mại mở rộng và tàu thuyền tiêu thụ lượng lớn nhiên liệu hóa thạch cho các hành trình dài.
Phần lớn tàu biển hiện sử dụng dầu nặng, thải ra nhiều khí CO₂ và chất gây ô nhiễm khi đốt cháy. Các tàu lớn có vòng đời khoảng 25 năm, nên ngành này cần thay đổi và đầu tư ngay từ bây giờ để cắt giảm phát thải.
IMO đặt mục tiêu đưa ngành hàng hải đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào khoảng năm 2050, đồng thời cam kết mở rộng sử dụng nhiên liệu có phát thải thấp hoặc bằng không. Tổ chức này đã xây dựng “Khung Net-Zero”, quy định tiêu chuẩn nhiên liệu, yêu cầu giảm dần lượng phát thải khí nhà kính. Đồng thời, dự kiến thiết lập cơ chế định giá, thu phí đối với mỗi tấn khí phát thải vượt mức cho phép, tức về bản chất là phí carbon tàu biển chưa được thông qua.
“Việc trì hoãn (thông qua phí phát thải tàu biển) khiến ngành hàng hải rơi vào tình trạng bất định. Tuy vậy, tuần qua cũng cho thấy mong muốn làm sạch ngành này là có thật, dù phải đối mặt với sự chèn ép từ Mỹ”, bà Alison Shaw tại tổ chức Transport & Environment ở Brussels (Bỉ) nhận định.
Ngân hàng Nhà Nước Khu vực 2 yêu cầu thanh tra các tiệm vàng, nhất là tại khu vực sôi động, có dấu hiệu bất thường về giao dịch, hóa đơn.
Ngày 17/10, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Khu vực 2 (TP HCM và Đồng Nai) gửi văn bản đề nghị các cơ quan chức năng trên địa bàn phối hợp với ngân hàng tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động kinh doanh vàng, đảm bảo thị trường ổn định, minh bạch và tuân thủ quy định.
Cụ thể, cơ quan này đề nghị Thanh tra tỉnh, thành phố, Sở Công Thương, Công an, Cục Thuế và Sở Khoa học – Công nghệ của TP HCM và Đồng Nai phối hợp kiểm tra các tiệm vàng, cơ sở mua bán vàng miếng và sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ, nhất là tại những khu vực kinh doanh sôi động hoặc có dấu hiệu bất thường về giao dịch, hóa đơn, chứng từ.
Các cơ quan chức năng được đề nghị tăng cường thanh tra theo chuyên đề, giám sát việc tuân thủ quy định về niêm yết giá, nguồn gốc vàng và hoạt động mua bán ngoại tệ, nhằm phòng ngừa hành vi đầu cơ, thao túng thị trường hoặc lợi dụng chênh lệch giá để trục lợi.
Người dân giao dịch tại tiệm vàng. Ảnh: Giang Huy
Từ cuối tháng 8/2025 đến nay, giá vàng thế giới và giá vàng miếng SJC trong nước liên tục tăng mạnh, thị trường liên tục thiết lập các mức kỷ lục mới. Người dân liên tục xếp hàng dài trước các thương hiệu lớn, để lùng mua được vài phân hoặc một chỉ vàng trong bối cảnh nguồn cung nhỏ giọt.
Theo Ngân hàng Nhà nước khu vực, giá vàng trong nước tăng cao liên tục xuất phát từ diễn biến thế giới, ảnh hưởng bởi diễn biến kinh tế toàn cầu và các yếu tố như chiến tranh thương mại, chính sách thuế quan của Mỹ và sự suy yếu của đồng USD.
Đồng thời, nhà quản lý cũng nhìn nhận, tâm lý kỳ vọng giá vàng sẽ tiếp tục tăng trong bối cảnh lãi suất thấp và nguồn cung vàng bị hạn chế đã khiến người dân đổ xô vào mua vàng. Đồng thời, theo cơ quan này, không loại trừ một số doanh nghiệp và cá nhân có thể lợi dụng biến động thị trường để đầu cơ và thao túng giá, dẫn đến những biến động bất thường.
Thủ tướng giao các bộ ngành sửa quy chuẩn và quy định quản lý chất lượng theo hướng tránh tạo rào cản kỹ thuật không cần thiết, “giấy phép con” ảnh hưởng tới người dân, doanh nghiệp.
Tại cuộc họp với các hội, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp ngày 18/10, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh tinh thần “doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành”. Do đó, các cơ quan, đơn vị và địa phương cần đổi mới tư duy quản lý, cải cách hành chính, vì sự phát triển của đất nước.
Thủ tướng giao các Bộ Xây dựng, Công Thương, Y tế, Tài chính phối hợp, sửa đổi quy chuẩn và quy định quản lý chất lượng. Việc này nhằm đảm bảo các quy định thống nhất, minh bạch, công bằng và tránh tạo rào cản kỹ thuật không cần thiết, “giấy phép con” ảnh hưởng tới người dân, doanh nghiệp.
Ông cũng yêu cầu đẩy nhanh xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia phục vụ quản lý tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng quốc gia. Theo đó, tất cả dữ liệu phải được công khai, minh bạch, kết nối liên thông, giúp các chủ thể dễ dàng tra cứu, giảm tình trạng xin – cho trong kiểm định, chứng nhận.
Cùng với đó, các bộ ngành phải cải cách, cắt giảm thủ tục, phân cấp, phân quyền, nâng cao năng lực thực thi, giám sát, kiểm tra, xử nghiêm vi phạm, đặc biệt trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, thuốc chữa bệnh. Cán bộ, công chức thiếu trách nhiệm, gây phiền hà, vô cảm trước khó khăn của người dân, doanh nghiệp sẽ bị xử lý nghiêm minh.
“Chính phủ cam kết luôn đồng hành, chia sẻ với doanh nghiệp và luôn kiến tạo được môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, ổn định, minh bạch để các doanh nghiệp yên tâm đầu tư, hoạt động hiệu quả”, Thủ tướng nói.
Thủ tướng Phạm Minh Chính tại cuộc họp ngày 18/10. Ảnh: VGP
Thời gian qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng, trình Quốc hội thông qua hai đạo luật quan trọng là Luật Tiêu chuẩn & Quy chuẩn kỹ thuật và Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Các quy định này nhằm tạo hành lang pháp lý thống nhất, khắc phục tình trạng chồng chéo, bất cập kéo dài trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy – lĩnh vực có ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh, chi phí tuân thủ của doanh nghiệp.
Theo tinh thần cải cách, các luật sửa đổi đã chuyển trọng tâm quản lý từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, áp dụng phương thức quản lý rủi ro. Đồng thời, quy trình thủ tục hành chính được đơn giản hóa, công khai trên môi trường số, giúp giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp.
Thủ tướng đánh giá đây là bước cải cách mạnh mẽ, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc cắt giảm thủ tục không cần thiết, chi phí đầu vào và chi phí tuân thủ, tăng tự chủ, trách nhiệm và niềm tin của doanh nghiệp.
Thủ tướng giao Bộ Khoa học và Công nghệ là đầu mối tập hợp tình hình hiện nay, tháo gỡ trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm hàng hóa. Cơ quan này phối hợp với Bộ Tư pháp, Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Y tế cùng các bộ, ngành liên quan rà soát các quy định, để bảo đảm thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.
Các bộ, ngành được yêu cầu rà soát toàn bộ 824 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, phân loại theo mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa để điều chỉnh, sửa đổi hoặc bãi bỏ những quy định không còn phù hợp.
“Các tiêu chuẩn, quy chuẩn phải đi trước để doanh nghiệp căn cứ vào đó công bố. Cơ quan quản lý cần tăng hậu kiểm, giảm tiền kiểm, không gây khó cho người dân và doanh nghiệp”, ông nói thêm.
Ngoài ra, ông cũng lưu ý với các lĩnh vực như thực phẩm, thuốc chữa bệnh – ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người dân – tinh thần là không buông lỏng nhưng cũng không quá khắt khe. Tức là, nhà điều hành phải bảo đảm an toàn, sức khỏe, tính mạng cho người dân, nhưng đồng thời có biện pháp giảm thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền, huy động nguồn lực xã hội hóa.
Tổng thống Zelensky đến Mỹ với kỳ vọng thuyết phục Tổng thống Trump cung cấp tên lửa Tomahawk cho Ukraine, nhưng lại nhận về kết quả không như ý.
Với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, tuần này mang đến cho ông nhiều kỳ vọng.
Tổng thống Mỹ Donald Trump từ đầu tuần nhiều lần đề cập ý tưởng bán các tên lửa tầm xa cho Ukraine, trong đó có tên lửa hành trình Tomahawk. Những vũ khí này có thể giúp Ukraine tập kích sâu vào lãnh thổ Nga, giúp Kiev tăng lợi thế trên bàn đàm phán với Moskva để chấm dứt chiến sự.
Ông Zelensky có kế hoạch đến Mỹ, gặp ông Trump vào ngày 17/10 với mục tiêu chốt thương vụ mua tên lửa Tomahawk. Nhưng diễn biến sau đó khiến Tổng thống Ukraine phải ra về với vẻ thất vọng, truyền thông Mỹ mô tả.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong cuộc gặp với Tổng thống Trump tại Nhà Trắng ngày 17/10. Ảnh: AP
Tổng thống Zelensky đến Mỹ từ ngày 16/10 và nghỉ qua đêm tại Blair House, nơi ở dành cho các khách mời của Nhà Trắng. Kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, lãnh đạo Mỹ và Ukraine đã gặp trực tiếp 4 lần.
Ông Zelensky cùng ngày gặp Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright cùng các công ty năng lượng của nước này để bàn về việc tăng cường khả năng tiếp cận thị trường khí đốt châu Âu cho Washington. Đây được xem như nỗ lực phút chót của ông Zelensky nhằm tăng khả năng thuyết phục ông Trump thành công.
Nhưng cùng ngày, Tổng thống Trump thông báo đã có cuộc điện đàm “rất hiệu quả” với người đồng cấp Nga Vladimir Putin và hai lãnh đạo nhất trí gặp thượng đỉnh tại Hungary trong khoảng hai tuần tới. Tổng thống Mỹ tiết lộ lãnh đạo Nga “không thích thú” khi ông đề cập khả năng chuyển giao tên lửa Tomahawk cho Ukraine. Tuy nhiên, ông cũng ám chỉ Kiev chưa chắc sẽ nhận được loại vũ khí này, khi nói rằng quân đội Mỹ “không thể để kho dự trữ của mình cạn kiệt”.
Cuộc điện đàm làm dấy lên đồn đoán Mỹ có thể nới lỏng áp lực lên Nga. Vài giờ trước khi đến Nhà Trắng, Tổng thống Zelensky đăng trên mạng xã hội rằng cuộc điện đàm giữa lãnh đạo Mỹ – Nga “không thay đổi được điều gì”.
Tuy nhiên, những diễn biến sau đó không như mong muốn của Ukraine.
Thay vì ở Phòng Bầu dục, cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky lần này diễn ra tại Phòng Nội các, dưới hình thức bữa trưa làm việc. Hai Tổng thống ngồi đối diện nhau, cạnh ông Trump là Phó tổng thống JD Vance và Ngoại trưởng Marco Rubio. Hai lãnh đạo phát biểu với báo giới trước khi họp kín.
Ông Zelensky và ông Trump phát biểu trước báo giới trước khi họp. Video: DRM News
Ông Trump mô tả ông Zelensky là “lãnh đạo mạnh mẽ đã phải trải qua nhiều thử thách”. Tổng thống Trump nói họ sẽ thảo luận về nội dung điện đàm giữa lãnh đạo Mỹ – Nga cùng cuộc gặp thượng đỉnh ở Hungary sắp tới.
Tổng thống Zelensky chúc mừng Tổng thống Trump vì đã làm trung gian thành công cho lệnh ngừng bắn ở Gaza, tin rằng điều này sẽ tạo động lực để chấm dứt chiến sự Ukraine.
“Tôi nghĩ chúng ta có thể chấm dứt cuộc chiến với sự giúp đỡ của ngài”, ông Zelensky nói, thêm rằng Nga không có nhiều bước tiến trên chiến trường. Ông đề cập cuộc gặp với các công ty năng lượng Mỹ, những bên sẵn sàng đầu tư vào Ukraine hậu chiến sự.
Ông Trump khen ông Zelensky có “áo jacket rất phong cách” rồi hai lãnh đạo nhận câu hỏi từ báo giới. Đây cũng là lúc nỗ lực tìm kiếm thương vụ Tomahawk của Tổng thống Ukraine bắt đầu “bị dội gáo nước lạnh”, The Hill bình luận.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đón người đồng cấp Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng ngày 17/10. Ảnh: AP
Một phóng viên hỏi Tổng thống Trump rằng chuyện gì xảy ra nếu ông chấp thuận bán tên lửa Tomahawk cho Ukraine và rồi Mỹ vướng vào xung đột, cần đến số tên lửa đó. Ông chủ Nhà Trắng phản hồi đó là lý do khiến ông muốn chấm dứt chiến sự Nga – Ukraine mà không cần phải dùng đến Tomahawk.
Ông Zelensky lập tức chen ngang, cho rằng đây là “một cuộc chiến công nghệ” và Ukraine cần UAV cùng các loại tên lửa khác, bao gồm cả Tomahawk.
“Ukraine có hàng nghìn UAV nhưng lại không sở hữu Tomahawk. Trong khi đó, Mỹ sở hữu Tomahawk cùng những tên lửa uy lực khác, và họ có thể có thêm UAV của chúng tôi. Đó là lý do tại sao chúng ta có thể phối hợp hành động”, ông Zelensky nói.
Khi được hỏi liệu ông có ám chỉ một hình thức trao đổi hay giao dịch nào đó không, Tổng thống Zelensky trả lời “đúng vậy, chúng tôi có một đề xuất lớn liên quan đến UAV”.
Tổng thống Trump mỉm cười và gật đầu, nói ông rất quan tâm đến ý tưởng đó. Nhưng sau cùng, ông vẫn nhấn mạnh rằng mình có trách nhiệm phải đảm bảo Mỹ “luôn đầy đủ” khí tài cần thiết.
“Chúng tôi sẽ bàn về Tomahawk. Nhưng chúng tôi thực sự không muốn Ukraine cần đến Tomahawk, mà muốn chiến sự sớm chấm dứt hơn”, ông Trump nói.
Tổng thống Mỹ và Ukraine còn đưa ra quan điểm trái chiều về triển vọng hòa đàm. Ông chủ Nhà Trắng tỏ ra lạc quan, đề cập rằng cuộc điện đàm với ông Putin “có tiến triển” và “Moskva muốn đạt thỏa thuận”.
Trong khi đó, ông Zelensky cho rằng người đồng cấp Putin “chưa sẵn sàng cho một thỏa thuận hòa bình”. “Nhưng tôi tin với sự giúp đỡ của ngài, chúng ta có thể chấm dứt cuộc chiến này. Và chúng tôi thực sự cần điều đó”, Tổng thống Ukraine phản hồi.
Báo giới sau đó rời khỏi Phòng Nội các. Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ – Ukraine kéo dài khoảng hai giờ.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trả lời báo giới bên ngoài Nhà Trắng sau cuộc gặp với Tổng thống Donald Trump ngày 17/10. Ảnh: AP
Phát biểu với báo giới ngoài Nhà Trắng, Tổng thống Zelensky mô tả cuộc gặp với Tổng thống Trump “hiệu quả”, nhưng ông không muốn nhắc đến vấn đề tên lửa tầm xa.
“Mỹ không muốn leo thang căng thẳng”, ông Zelensky nói. Ông tin Tổng thống Putin sẽ lo lắng nếu Ukraine có được tên lửa tầm xa, nhưng cũng thừa nhận Kiev có thể không nhận được chúng. Tổng thống Zelensky thêm rằng ông trông chờ ông Trump gây áp lực để ông Putin “dừng cuộc chiến”.
“Điều tích cực là Tổng thống Trump không nói ‘không’, nhưng hôm nay ông ấy cũng không nói ‘có'”, lãnh đạo Ukraine cho biết khi trả lời phỏng vấn NBC News.
Michael Carpenter, nhà nghiên cứu tại Viện Quốc tế về Nghiên cứu Chiến lược (IISS), nhận định cuộc gặp với Tổng thống Trump không mang lại điều mà Tổng thống Zelensky kỳ vọng, nhưng phù hợp với cách tiếp cận của chính quyền Mỹ đối với cuộc chiến.
“Mỹ dường như không muốn gây sức ép hay trừng phạt Nga thêm nữa”, ông Carpenter trả lời Reuters.
Quân đội Anh cho biết một con tàu đã bốc cháy ở vịnh Aden, ngoài khơi Yemen, sau khi bị trúng đạn pháo chưa rõ nguồn gốc.
“Một con tàu đã bị quả đạn pháo đánh trúng, gây hỏa hoạn. Giới chức đang điều tra”, Cơ quan Điều hành Thương mại Hàng hải Vương quốc Anh (UKMTO), do hải quân Anh điều hành, ngày 18/10 thông báo về vụ tấn công ở vịnh Aden, ngoài khơi Yemen.
Tàu hàng Eternity C chìm sau khi trúng tên lửa Houthi hôm 9/7. Ảnh: AFP
Công ty an ninh hàng hải Ambrey cho biết tàu chở dầu treo cờ Cameroon đã phát tín hiệu cầu cứu khi đi qua khu vực cách Ahwar, Yemen, khoảng 110 km về phía nam. Sau vụ tấn công, thủy thủ đoàn tìm cách rời tàu và giới chức đang triển khai hoạt động tìm kiếm cứu nạn
Theo công ty Ambrey, tàu chở dầu này được cho là không liên quan tới mục tiêu của nhóm Houthi ở Yemen. Houthi cũng chưa lên tiếng về vụ tấn công.
Lực lượng này đã thực hiện nhiều cuộc tấn công vào các tàu thuyền ở Biển Đỏ kể từ năm 2023, nhắm vào các mục tiêu họ cho là có liên quan với Israel hoặc các nước ủng hộ Israel. Các cuộc tấn công đã gây gián đoạn dòng chảy thương mại qua Biển Đỏ và kênh đào Suez, một trong những tuyến đường vận chuyển nhộn nhịp nhất thế giới.
Vị trí Biển Đỏ, Vịnh Oman. Đồ họa: Britannica
Tuy nhiên, kể từ khi lệnh ngừng bắn ở Dải Gaza có hiệu lực ngày 10/10, Houthi chưa nhận trách nhiệm về bất cứ vụ tấn công nào trên Biển Đỏ. Vụ tấn công gần đây nhất Houthi thừa nhận diễn ra hôm 29/9, nhắm vào tàu chở hàng Minervagracht treo cờ Hà Lan, khiến một thành viên thủy thủ đoàn thiệt mạng và một người bị thương. Các đợt tấn công của Houthi ở Biển Đỏ đã khiến ít nhất 9 thủy thủ thiệt mạng và 4 tàu bị đánh chìm.
