Ca bệnh được thông báo trong nghiên cứu do Bệnh viện Liên kết số 1 thuộc Đại học Y An Huy thực hiện, công bố trên tạp chí Journal of Hepatology, hôm 9/10. Theo nhóm chuyên gia, dù bệnh nhân không qua khỏi, thành công ban đầu của ca phẫu thuật mở ra hy vọng về một giải pháp “bắc cầu”, giúp kéo dài sự sống cho hàng nghìn người đang chờ gan hiến tặng.

Tháng 5/2024, các bác sĩ phẫu thuật cho một bệnh nhân nam, 71 tuổi, bị ung thư gan giai đoạn cuối. Họ cắt bỏ thùy phải chứa khối u khổng lồ và ghép một phần gan từ con lợn 11 tháng tuổi đã được chỉnh sửa 10 gen vào phần gan còn lại của bệnh nhân. Lá gan lợn hoạt động trong cơ thể ông suốt 38 ngày trước khi được gỡ bỏ.

Trước đó, bệnh nhân nhập viện với chẩn đoán xơ gan do viêm gan B, kèm khối u lớn ở thùy phải gan. Các bác sĩ thử làm teo khối u bằng phương pháp hóa trị nhắm đích nhưng không thành công. Việc cắt bỏ một phần gan chứa khối u cũng không khả thi, vì phần gan còn lại quá nhỏ để duy trì chức năng trao đổi chất cho cơ thể.

Gần ba tuần sau khi nhập viện, bệnh nhân đau bụng dữ dội do khối u có nguy cơ vỡ. Các bác sĩ tìm kiếm người hiến gan phù hợp trong gia đình nhưng không có ai tương thích. Đứng trước tình thế nguy cấp, gan lợn biến đổi gen trở thành lựa chọn cuối cùng để cứu sống bệnh nhân. Sau khi được giải thích rõ về tính chất thử nghiệm của ca phẫu thuật, bệnh nhân và con gái đã đồng ý.

Ca cấy ghép lập tức cho thấy những dấu hiệu tích cực. Lá gan lợn nhanh chóng chuyển sang màu đỏ hồng, chứng tỏ được tưới máu tốt, và bắt đầu sản xuất mật – một chức năng quan trọng của gan. Trong 10 ngày đầu, cơ thể bệnh nhân không xuất hiện dấu hiệu thải ghép cấp tính, phần gan tự thân của ông cũng bắt đầu phục hồi tốt hơn.

Tuy nhiên, đến ngày thứ 25, các biến chứng bắt đầu phát sinh. Tim bệnh nhân có dấu hiệu quá tải, cơ thể xuất hiện phản ứng viêm và tình trạng vi mạch huyết khối (hiện tượng các cục máu đông nhỏ hình thành, làm tắc nghẽn và tổn thương các mạch máu nhỏ). Đến ngày thứ 37, tình trạng bệnh nhân trở nặng, huyết áp tụt đột ngột.

Nhận thấy phần gan tự thân của bệnh nhân đã tái tạo và đủ khả năng duy trì sự sống, đội ngũ y tế quyết định gỡ bỏ lá gan lợn vào ngày thứ 38. Sau đó, gan của bệnh nhân tiếp tục hoạt động ổn định, song đến ngày thứ 135, ông bị xuất huyết tiêu hóa và qua đời sau 171 ngày kể từ ca phẫu thuật đầu tiên.

Dù kết quả cuối cùng không như mong đợi, thành tựu này vẫn được cộng đồng y khoa quốc tế đánh giá rất cao. Trong một bài xã luận đi kèm, tiến sĩ Heiner Wedemeyer, Trưởng khoa Tiêu hóa và Gan mật tại Trường Y Hannover (Đức), gọi đây là “một lý do để lạc quan một cách thận trọng”.

“Đây thực sự là một bước đột phá. Với tư cách là một bác sĩ chuyên về cấy ghép gan, nó mở ra những góc nhìn và ý tưởng hoàn toàn mới”, CNN dẫn lời ông Wedemeyer.

Thành công ban đầu này có ý nghĩa to lớn vì gan là một cơ quan cực kỳ phức tạp. Trước đây, giới khoa học đã ghép thành công tim và thận lợn cho người, nhưng ghép gan vẫn là một thử thách lớn. “Mọi người thường cho rằng gan quá phức tạp để cấy ghép so với tim hay thận. Tôi nghĩ sau ca bệnh này, quan điểm đó sẽ thay đổi”, tiến sĩ Sun Beicheng, Viện trưởng Bệnh viện Liên kết số 1 và là đồng tác giả nghiên cứu, chia sẻ.

Các tác giả nhấn mạnh mục tiêu của ca phẫu thuật không phải là thay thế vĩnh viễn mà là một “giải pháp bắc cầu” (bridge solution). Đây là một phương pháp y tế tạm thời, sử dụng tạng động vật để cứu sống bệnh nhân trong lúc chờ đợi gan người phù hợp.

“Trong tương lai, chúng ta có thể dùng gan lợn để giúp phần gan còn lại của bệnh nhân có thời gian tái tạo. Khi đó, chỉ cần gỡ bỏ lá gan lợn là bệnh nhân có thể sống. Hoặc ít nhất, chúng ta có thể kéo dài sự sống cho họ 1-2 tháng cho đến khi có gan người hiến tặng”, ông Sun giải thích.

Nhu cầu về tạng cấy ghép trên toàn cầu là rất lớn. Tại Mỹ, hơn 100.000 người đang chờ ghép tạng, trong đó gan là cơ quan có nhu cầu cao thứ hai sau thận. Việc sử dụng nội tạng động vật, đặc biệt là lợn do có nhiều tương đồng với người, được xem là một hướng đi tiềm năng để giải quyết tình trạng khan hiếm này.

Bình Minh (Theo CNN)

Cuối tháng 7, cô gái ngụ tại TP HCM phải nhập viện trong tình trạng đau dữ dội. Bác sĩ Lục Đình Phương, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á, cho biết phim chụp cho thấy một khối thoát vị đĩa đệm lớn đang chèn ép nặng lên các rễ thần kinh chi phối vận động và tiểu tiện.

“Nếu chậm trễ, nguy cơ liệt vĩnh viễn là rất cao”, bác sĩ Phương nói, thêm rằng bệnh nhân đã có dấu hiệu bí tiểu, nếu không phẫu thuật trong vòng 72 giờ, cơ hội phục hồi chức năng chỉ còn dưới 25%.

Nguyên nhân được xác định là Vân thừa cân, nặng 95 kg trong khi cao 1,64 m, cùng thói quen ngồi nhiều và sai tư thế kéo dài từ thời sinh viên. Cô được phẫu thuật nội soi khẩn cấp để giải phóng chèn ép, bảo tồn chức năng thần kinh.

Thu, ở TP HCM, cũng chịu hậu quả tương tự. Bố mẹ phát hiện cô bị cong vẹo cột sống từ năm lớp 7 nhưng không đưa đi điều trị. Từ đó đến khi trưởng thành, Thu thường xuyên đau mỏi vùng lưng, khó thở, không thể leo nhiều tầng lầu. Sau 10 năm sống chung với bệnh, cô đi khám. Bác sĩ Calvin Q Trịnh, Giám đốc Đơn vị Phục hồi chức năng và hình thể HMR, chẩn đoán Thu bị vẹo cột sống ngực thắt lưng nặng, mất độ ưỡn sinh lý cột sống cổ, các đốt sống ngực đã biến dạng.

Bệnh xương khớp, cột sống vốn là bệnh lý người cao tuổi, thường gặp ở nhóm từ 55 tuổi trở lên. Bộ Y tế ghi nhận 30% dân số Việt Nam mắc thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng và đang trẻ hóa, có thể gặp ở người lứa tuổi 20. Nhiều người phát hiện muộn và chữa trị không đúng cách nên tái phát nhiều lần, nặng hơn, dẫn đến mất khả năng vận động.

Những vấn đề thường gặp là chấn thương cột sống, thoái hóa cột sống, u tân sinh, viêm cột sống – tủy sống. Trong đó, nhóm thoái hóa cột sống như thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống, trượt đốt sống chèn ép dây thần kinh… phổ biến nhất. Bác sĩ Calvin Q Trịnh cho biết đơn vị tiếp nhận nhiều người trẻ đến khám vì vấn đề cột sống, xương khớp, chiếm 50% số bệnh nhân. Hơn 60% trong số đó làm văn phòng như lễ tân, hành chính, kế toán, công nghệ thông tin, thiết kế… Trong đó, cong vẹo cột sống phổ biến nhất, thường gặp ở người dưới 18 tuổi.

Khảo sát 2.000 người do Alvica Medical thực hiện cho thấy 24% lao động từ 16 đến 26 tuổi nghỉ việc trong năm 2024 vì đau cổ, đau lưng. Khoảng 18% người thuộc thế hệ millennials (sinh từ 1990 đến 1996) nghỉ việc với lý do tương tự. Nhiều chuyên gia cảnh báo thế hệ trẻ về mối đe dọa ngày càng tăng của chứng “cổ công nghệ”.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ lối sống ít vận động hoặc vận động quá mức, ngồi sai tư thế, cúi nhìn điện thoại thông minh và máy tính bảng hàng giờ mỗi ngày. Những hoạt động này gây áp lực lên khớp, vượt quá sức chịu đựng, dẫn đến thoái hóa.

Theo bác sĩ Phương, đa số người mắc bệnh xương khớp làm việc trong môi trường văn phòng, ít tập luyện thể thao khiến cơ thể ì ạch, các khớp chịu ảnh hưởng. Làm việc với máy tính nhiều, ngồi bất động một tư thế cũng tác động đến khớp, dẫn đến đau cột sống cổ, vai gáy, thắt lưng. Một số trường hợp đau nhức xương nhưng không điều trị, chỉ uống thuốc, massage để giải quyết tạm thời, để lại biến chứng nặng, khó chữa hơn.

“Cột sống là nền móng của cả cơ thể. Khi cột sống chấn thương, các bộ phận khác cũng chịu ảnh hưởng. Nếu không điều trị có thể ảnh hưởng sinh hoạt, chất lượng cuộc sống, thậm chí tàn phế”, bác sĩ nói. Ngoài ra, chấn thương cột sống trong sinh hoạt, chơi thể thao, tập luyện sai kỹ thuật, bê vác nặng, tai nạn… cũng ảnh hưởng chức năng cột sống và xương khớp.

Bác sĩ khuyến cáo người trẻ làm việc văn phòng nên bỏ thói quen ngồi quá lâu, ngồi sai tư thế… để giảm nguy cơ gù lưng, gây hại đốt sống, thoái hóa đĩa đệm sớm. Nhóm lao động vất vả cẩn trọng khi bê vác vật nặng, quá sức. Người chơi thể thao cũng không tập luyện quá sức dẫn đến chấn thương vùng cột sống.

Mọi người nên sinh hoạt lành mạnh, hạn chế thức khuya, bổ sung đủ dinh dưỡng, canxi. Hạn chế cúi đầu, đeo túi lệch, gối đầu qúa cao, ngồi sai tư thế. Thường xuyên tập luyện giúp tăng cường sự dẻo dai xương khớp, duy trì cân nặng lành mạnh, giảm áp lực tác động lên cột sống.

Không hút thuốc và sử dụng các chất kích thích, hạn chế rượu bia. Mọi người nên đi khám khi có các triệu chứng bất thường như đau, tê vùng mông, đùi, chân, đi tiểu khó hoặc tay chân đột ngột yếu đi… để phòng ngừa biến chứng nặng.

Mỹ Ý

*Tên nhân vật được thay đổi