Chính sách chi tiêu công hào phóng của chính phủ Pháp đẩy nền kinh tế thứ hai EU vào bể nợ, châm ngòi cho cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng.
Pháp tuần này chứng kiến thủ tướng thứ năm phải rời nhiệm sở trong vòng chưa đầy hai năm. Ông Sebastien Lecornu ngày 6/10 thông báo nộp đơn xin từ chức sau chưa đầy một tháng nhậm chức, khi nội các mới của ông vấp chỉ trích vì giữ lại nhiều bộ trưởng không được tín nhiệm.
Tháng trước, người tiền nhiệm của ông là Francois Bayrou đã không vượt qua cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm sau khi cố gắng thông qua kế hoạch “thắt lưng buộc bụng”, gồm hủy hai ngày nghỉ lễ và đóng băng chi tiêu công, nhằm cứu nước Pháp khỏi “bể nợ công”.
Quyết định từ chức của ông Lecornu được đưa ra trước khi dự thảo luật ngân sách năm 2026 được trình lên quốc hội. Điều này làm dấy lên hoài nghi về khả năng quốc hội Pháp thông qua kế hoạch ngân sách kịp thời, trong đó có cả các cải cách cần thiết, để giải quyết cuộc khủng hoảng nợ công của Pháp.
Pháp là nước có mức chi tiêu công lớn nhất trong Liên minh châu Âu (EU) nếu so với sản lượng kinh tế. Nợ công của Pháp đến nay đã tăng lên mức kỷ lục khoảng 3.400 tỷ euro (4.000 tỷ USD), chỉ đứng sau Hy Lạp và Italy, những nước từng là tâm điểm của cuộc khủng hoảng nợ châu Âu năm 2011.
Khi xét theo thâm hụt ngân sách, khoảng cách giữa chi tiêu và nguồn thu của chính phủ, cơ quan thống kê Eurostat của khối cũng chỉ ra Pháp nằm trong số những nước “chi tiêu hoang phí nhất”.
Thủ tướng sắp từ chức Sebastien Lecornu tại Paris, Pháp ngày 6/10. Ảnh: AP
Yếu tố gây áp lực lớn nhất đối với ngân sách Pháp là chính sách bảo trợ, phúc lợi xã hội, gồm trả lương hưu, trợ cấp thất nghiệp và các chi tiêu khác.
Ngân sách bảo trợ xã hội ở Pháp chiếm tới 23,3% GDP, mức cao thứ hai trong EU sau Phần Lan, theo Eurostat. Trong khi đó, phương pháp tính toán khác của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) chỉ ra Pháp phân bổ khoảng 30,6% GDP cho bảo trợ xã hội năm ngoái, cao hơn nhiều mức 19,8% của Mỹ.
Lương hưu chiếm phần lớn trong chi tiêu xã hội của Pháp. Pháp chi khoảng 400 tỷ euro (hơn 464 tỷ USD) để trả lương cho người về hưu mỗi năm, tương đương 14% GDP. Trong khi ở Anh, con số này là hơn 138 tỷ bảng Anh (hơn 184 tỷ USD), tương đương 5% GDP.
Ngoài lương hưu và chăm sóc sức khỏe, chính phủ Pháp còn có những khoản chi xã hội khác như hỗ trợ tài chính cho gia đình thuê người chăm sóc trẻ em dưới 6 tuổi, theo cơ quan quốc gia Pháp Business France.
“Chúng tôi đang chi trả cho rất nhiều thứ mà ngân sách vốn không còn khả năng đáp ứng”, Alexandra Roulet, giáo sư kinh tế học tại trường kinh tế INSEAD và từng là cố vấn của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, nói.
Phản ứng của chính phủ trước hai cuộc khủng hoảng gần đây, gồm đại dịch Covid-19 và lạm phát do chiến sự Ukraine, cũng làm tăng gánh nặng nợ công cho đất nước. Chính quyền ông Macron đã chi tiêu mạnh tay để bảo vệ các gia đình và doanh nghiệp khỏi tác động của giai đoạn hậu đại dịch, cũng như tình trạng giá năng lượng tăng vọt do xung đột Ukraine.
Giới chính trị gia Pháp đã chia rẽ sâu sắc giữa hai lựa chọn là kiềm chế chi tiêu công và tăng thuế, đặc biệt khi mức thuế áp với người dân nước này vốn đã cao. Doanh thu từ thuế và đóng góp xã hội của Pháp năm 2023 là khoảng 45,6% GDP, tỷ lệ cao nhất trong EU.
Việc xây dựng kế hoạch ngân sách “thắt lưng buộc bụng”, cắt bớt các khoản phúc lợi nhằm giảm thâm hụt đối mặt rất nhiều khó khăn, châm ngòi nhiều cuộc biểu tình của các nhóm thụ hưởng.
Đầu năm nay, người dân xuống đường phản đối kế hoạch của chính phủ nhằm giảm chi tiêu cho lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Năm 2023, đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu từ 62 lên 64 vào năm 2030 cũng gây ra làn sóng biểu tình mạnh mẽ, nhưng sau đó vẫn được ông Macron ký thành luật.
Kể từ khi ông Macron lên nắm quyền năm 2017, công chúng Pháp đã bất bình với chính sách cắt giảm thuế cho doanh nghiệp và loại bỏ thuế tài sản mà chính quyền đưa ra đầu nhiệm kỳ. Tiếp đó, các kế hoạch tăng thuế thân thiện với môi trường khiến nhiều người dân Pháp càng cho rằng ông Macron là “tổng thống của người giàu”.
Biểu tình phản đối cắt giảm ngân sách ở Paris, Pháp ngày 2/10. Ảnh: AFP
Các khoản chi quá hào phóng trong khi nguồn thu từ thuế không tăng khiến nợ công của Pháp ngày càng chất chồng, nằm trong số những nước cao nhất trong nhóm phát triển, khi chạm mức 116,5% GDP năm 2023 và chỉ thấp hơn một chút so với con số 122,9% của Mỹ, theo OECD.
Các nhà đầu tư trái phiếu hiện coi Pháp là bên vay nợ có rủi ro cao hơn Hy Lạp, Italy, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha, 4 trung tâm trong cuộc khủng hoảng nợ châu Âu năm 2011. Họ đánh giá Pháp không có khả năng tiến hành các biện pháp khắc phục về tài chính công.
Nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng nợ công bế tắc từ tháng 6/2024, khi Tổng thống Macron quyết định giải tán quốc hội và tổ chức bầu cử sớm, khiến đảng của ông mất thế đa số tại cơ quan lập pháp. Mọi kế hoạch cải cách ngân sách của chính phủ kể từ đó không thể được thông qua tại quốc hội.
Andrew Kenningham, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Âu tại công ty tư vấn Capital Economics, lo ngại nợ công của Pháp có thể tiếp tục tăng vọt nếu ứng viên cực hữu hoặc cực tả chiến thắng cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo dự kiến vào năm 2027. Các ứng viên này vận động tranh cử với cam kết tăng cường phúc lợi cho người dân, những yếu tố càng khiến chi tiêu công tăng mạnh.
“Kể từ khi ông Macron giải tán quốc hội và dẫn tới tình trạng tê liệt chính trị, Pháp đã trở thành mắt xích yếu nhất trong khu vực đồng euro”, Holger Schmieding, nhà kinh tế trưởng tại ngân hàng Berenberg, nói.
Thanh Tâm (Theo CNN, Telegraph)
