Phụ nữ sinh đủ hai con hoặc nam giới có hai con mà không có vợ hoặc vợ đã chết, được ưu tiên hưởng chính sách nhà ở xã hội nhằm giảm gánh nặng về nhà ở để tập trung chăm sóc, nuôi dạy con cái.
Ngày 24/10, ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Dân số, Bộ Y tế, cho hay chính sách duy trì mức sinh thay thế là một trong 4 nhóm chính sách lớn được quy định dự thảo Luật Dân số. Trong đó Luật tiếp tục kế thừa quy định quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc sinh con tại Pháp lệnh Dân số, đồng thời quy định các biện pháp, chính sách nhằm khuyến khích, hỗ trợ cặp vợ chồng, cá nhân sinh con, nuôi con.
Đối với chính sách ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội, Luật Nhà ở xã hội năm 2023 quy định các đối tượng và điều kiện được hưởng. Trong đó hướng đến người nghèo, cận nghèo, thu nhập thấp hoặc công chức, viên chức, công nhân, lao động khu công nghiệp… mà không phân biệt có con hay chưa có con. Do vậy, dự thảo Luật Dân số đề xuất đưa tiêu chí “phụ nữ sinh đủ hai con hoặc nam giới có hai con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết” được ưu tiên xét hưởng chính sách nhà ở xã hội.
“Chính sách này nhằm giúp gia đình, vợ chồng, cá nhân có hai con sớm an cư, giảm bớt gánh nặng về nhà ở, tập trung cho việc chăm sóc, nuôi dạy con cái”, ông Dũng giải thích.
Tuy nhiên, dự thảo không đưa ra các tiêu chí xét “nam giới có con không vợ” cụ thể như thế nào, độ tuổi, điều kiện kèm hỗ trợ nhà ở xã hội ra sao…
Hai em bé chào đời sinh đôi chào đời ở Bệnh viện Từ Dũ. Ảnh: Ngọc Ngân
Ngoài các chính sách về ưu tiên mua nhà xã hội, dự luật Dân số xác định quyết định thời điểm, số con và khoảng cách sinh là quyền của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân, song Nhà nước khuyến khích duy trì mức sinh thay thế. Theo đó, phụ nữ sinh con thứ hai được nghỉ thêm một tháng thai sản; nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con. Phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, phụ nữ dân tộc thiểu số và ở địa phương có mức sinh thấp được hỗ trợ tài chính theo chính sách của Nhà nước.
Các địa phương được giao căn cứ điều kiện kinh tế – xã hội từng thời kỳ để quy định cụ thể, bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp ngân sách. Ngoài ra, chính quyền có thể mở rộng các phúc lợi xã hội cho gia đình sinh đủ hai con như giảm học phí, ưu tiên dịch vụ giữ trẻ, hỗ trợ giáo dục mầm non.
“Tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai và ưu tiên xét mua hoặc thuê nhà ở xã hội đối với cá nhân, vợ chồng sinh đủ hai con là hai chính sách lớn sát sườn đối với người dân”, ông Dũng đánh giá.
Chính sách về duy trì mức sinh thay thế có thể coi là giải pháp trước mắt nhằm ngăn chặn xu hướng giảm sinh đang lan rộng trên phạm vi toàn quốc; khắc phục tình trạng sinh con muộn, sinh ít hoặc không sinh con. Tuy nhiên, sức ép về kinh tế trong việc sinh, nuôi dạy con cùng với biện pháp hỗ trợ gia đình có con nhỏ, đặc biệt tại các khu vực kinh tế, khu công nghiệp còn hạn chế. Nhu cầu phát triển sự nghiệp, tìm kiếm thu nhập cao hơn, trải nghiệm bản thân… là những yếu tố tác động đến xu hướng kết hôn, sinh con muộn, sinh ít hoặc không sinh con.
Vì vậy, các chính sách nêu trên được đề xuất xuất phát từ thực tiễn mức sinh đang giảm thấp dưới mức sinh thay thế tại Việt Nam, đồng thời tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với các giá trị văn hóa dân tộc và con người Việt Nam, theo ông Dũng.
Bác sĩ Mai Xuân Phương, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông – Giáo dục (Tổng cục Dân số), nhìn nhận nhiều địa phương, đặc biệt tỉnh, thành phố lớn như TP HCM, Đà Nẵng, Thừa Thiên – Huế, Đồng Tháp… mức sinh thấp dưới 1,5 con/phụ nữ, thấp hơn nhiều so với mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ).
“Mức sinh thấp kéo dài không chỉ là câu chuyện dân số mà còn là thách thức phát triển quốc gia”, ông Phương nói. Nếu không có những chính sách khuyến sinh kịp thời, đồng bộ và đủ mạnh, Việt Nam có thể đối mặt với nguy cơ già hóa trước khi giàu, và đánh mất cơ hội tận dụng giai đoạn dân số vàng hiện nay.
Ông Phương đánh giá Dự thảo Luật dân số đưa ra một số chính sách cụ thể, như ưu tiên tiếp cận nhà ở xã hội cho gia đình sinh đủ hai con, tăng quyền lợi nghỉ thai sản cho con thứ hai, hỗ trợ tài chính cho các nhóm mục tiêu. Những quy định này có thể tạo động lực thực tế cho một bộ phận gia đình. Tuy nhiên, hiệu quả lâu dài phụ thuộc nhiều vào nguồn lực thực thi, cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp để tránh phân biệt lao động nữ. Quan trọng nhất là phải có gói chính sách toàn diện như nhà ở, chăm sóc trẻ, việc làm ổn định, giáo dục.
Lê Nga