Các chủng cúm cũ tái xuất sau nhiều năm, trong khi sức đề kháng suy giảm do ít tiếp xúc virus khiến nhiều người bị cảm cúm, ho và mệt mỏi kéo dài hàng tuần.
Từ giữa tháng 9, gia đình chị Hoa ở Bình Thạnh, TP HCM, rơi vào cảnh “cúm luân phiên”. Cậu con trai lớp 3 sốt và ho, sau đó lần lượt lây cho vợ chồng chị, ông bà nội. Cả nhà chỉ sốt vài ngày, nhưng các triệu chứng như sổ mũi, ho và mệt mỏi thì đeo bám dai dẳng. Tình hình trở nên nghiêm trọng khi ông nội phải nhập viện vì viêm phổi nặng.
“Không hiểu sao năm nay bệnh kéo dài cả tháng. Tôi ho đến mất ngủ, người lúc nào cũng rã rời dù đã uống đủ loại thuốc và thảo dược”, chị Hoa chia sẻ.
Khám bệnh tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần
Các bệnh viện tuyến cuối tại TP HCM như ba bệnh viện nhi đồng, Thống Nhất, Chợ Rẫy, Đại học Y Dược, Quân y 175, Nhân dân Gia Định, Bệnh Nhiệt đới… đều ghi nhận số ca cúm mùa, viêm phổi và viêm đường hô hấp tăng mạnh trong khoảng một tháng qua. Nhiều bệnh nhân sau khi hết sốt vẫn phải nhập viện vì ho kéo dài, bội nhiễm hoặc biến chứng phổi.
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Hội Truyền nhiễm TP HCM, nhận định một số chủng virus cúm cũ có thể đang quay lại sau thời gian dài vắng bóng. “Khi chủng cúm đã lâu không lưu hành, miễn dịch cộng đồng với nó giảm đi, nên khi quay lại, nhiều người dễ mắc hơn và bệnh cũng kéo dài hơn”, ông nói.
Bác sĩ cho rằng mùa cúm năm nay đến sớm hơn thường lệ, thay vì rộ vào cuối tháng 10 như mọi năm thì ngay từ tháng 9 đã có nhiều ca. Nguyên nhân có thể liên quan đến thời tiết mưa liên tiếp ở miền Nam, tạo điều kiện cho virus phát tán và xâm nhập đường hô hấp.
Cùng chung nhận định, TS.BS Chu Thị Hà, chuyên khoa hô hấp, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh, cho rằng mùa cúm năm nay đến sớm hơn ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam. Không ít người có triệu chứng bất thường hoặc bệnh kéo dài như sốt tái phát, ho khan, đau nhức người, mệt mỏi… do nhiều yếu tố kết hợp.
Thứ nhất, virus cúm A/H1N1 và H3N2 năm nay có sự biến đổi nhẹ ở kháng nguyên bề mặt khiến hệ miễn dịch nhận diện kém hơn. Vì vậy, người từng tiêm vaccine cúm hoặc từng nhiễm cúm trước đây vẫn có thể mắc lại, đồng thời phản ứng viêm của cơ thể mạnh hơn, dẫn đến triệu chứng nặng hoặc kéo dài.
Thứ hai, hệ miễn dịch của nhiều người suy giảm sau đại dịch Covid-19. Ba năm giãn cách khiến chúng ta ít tiếp xúc với các virus hô hấp thông thường, làm “nguội” khả năng đáp ứng miễn dịch. Khi cúm quay lại, cơ thể phản ứng chậm hoặc quá mức, khiến bệnh dễ nặng hoặc dai dẳng.
Ngoài ra, thời tiết thất thường và ô nhiễm không khí gia tăng cũng khiến niêm mạc hô hấp bị viêm, phục hồi chậm. Do đó, người bệnh dù đã hết sốt vẫn ho, khò khè, có đờm hoặc cảm giác hụt hơi kéo dài cả tuần, thậm chí nhiều tuần. Những người suy giảm miễn dịch, có bệnh nền, thiếu ngủ, căng thẳng hoặc dinh dưỡng kém dễ bị bội nhiễm vi khuẩn (như phế cầu, Mycoplasma…), khiến bệnh nặng hơn hoặc xuất hiện triệu chứng mới.
Cùng với sự thay đổi của virus và hệ miễn dịch, yếu tố môi trường cũng góp phần khiến bệnh hô hấp năm nay diễn tiến phức tạp hơn, theo TS.BS Nguyễn Hải Công, Chủ nhiệm khoa Nội Hô hấp, Bệnh viện Quân y 175. TP HCM đang trong giai đoạn mưa kéo dài, nhiệt độ giảm, độ ẩm không khí cao – điều kiện lý tưởng cho virus, vi khuẩn và nấm đường hô hấp phát triển.
“Độ ẩm tăng khiến mầm bệnh dễ phát tán trong không khí, làm tăng nguy cơ phơi nhiễm, đặc biệt ở nhóm trẻ nhỏ và người cao tuổi”, bác sĩ phân tích.
Thực tế tại khoa, bác sĩ Công nhận thấy tỷ lệ bệnh nhân hô hấp nặng và diễn tiến phức tạp tăng hơn so với trước đại dịch. Sau Covid-19, hệ miễn dịch của nhiều người dường như thay đổi, một số ca nhiễm trùng hô hấp diễn tiến nhanh và nặng hơn.
Đáng lưu ý, nhiều người sau khi hết sốt vẫn còn tình trạng viêm đường thở kéo dài. Niêm mạc hô hấp bị tổn thương sau khi nhiễm virus cần thời gian để hồi phục, gây ra ho, khò khè và cảm giác mệt mỏi trong nhiều tuần. Tuy nhiên, thay vì nghỉ ngơi, một số người lại tự ý dùng kháng sinh hoặc lạm dụng thuốc ho chứa corticoid, khiến niêm mạc càng bị kích ứng và bệnh thêm kéo dài.
Người dân lấy thuốc tại nhà thuốc Bệnh viện Quân y 175. Ảnh: Quỳnh Trần
Giới chuyên môn dự báo số ca bệnh hô hấp sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới. Để bảo vệ bản thân và gia đình, người dân được khuyến cáo nên nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước, bổ sung dinh dưỡng và giữ ấm cơ thể. Vệ sinh tay thường xuyên bằng xà phòng và làm sạch mũi họng bằng nước muối sinh lý là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả.
Đối với những người có triệu chứng, đặc biệt là người cao tuổi hoặc có bệnh nền, việc đi khám sớm là cực kỳ quan trọng. Nếu bệnh không thuyên giảm sau 10-14 ngày, hoặc xuất hiện các dấu hiệu như sốt trở lại, khó thở, đờm vàng, cần tái khám ngay để loại trừ nguy cơ biến chứng viêm phổi.
Trong bối cảnh này, bác sĩ Khanh nhận định cách tốt nhất để phòng bệnh và tránh biến chứng nặng là tiêm vaccine cúm hàng năm. Đây là biện pháp phòng ngừa chủ động hiệu quả nhất, giúp hệ miễn dịch được chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với các chủng virus đang lưu hành.
Lê Phương